|
Ўқув дастурига умумий талаблар
Дастур номи
|
Гидравлика
|
Ажратилган соат
|
120
|
Мавзулар сони
|
16
|
Дастурнинг мақсади
|
Гидравлика курси асосларини ўқувчиларга тушунтириш ва турли суюқликлар билан боғлиқ бўлган мухандислик масалаларини ечишда, гидростатика ва гидродинамикани асосий қонуниятларини қўллашдан иборат.
|
Ўзлаштириш (ўқитиш) натижалари
|
Гидростатик босим ва унинг хоссаларини,
гидростатиканинг асосий тенгламасини, узлуксиз тенгламасини; Д.Бернулли тенгламасини,
суюқлик оқимининг ҳаракати пайтида йўқотилган напорни, гидравлик қаршиликлар ва уларнинг турларини; ер ости сувларининг ҳаракати (фильтрация) қонуниятларини, суюқликлар тўғрисида асосий тушунчалар ва қонуниятларни ер ости сувлари ҳаракатининг коэффициентини аниқлаш малакаларига эга бўлиши керак;
|
Билимлар
|
Суюқликларнинг физик хоссаларини; суюқликлардаги босимни ўлчаш учун мўлжалланган асбобларни, уларнинг ишлаш принципини; суюқлик механикасидаги гидравлик зарба ҳодисасини, гидравлик зарбадан амалда фойдаланиш йўлларини ва унинг қийматини ҳисоблашда қўлланадиган формулаларни;
|
Кўникма
|
Сузиб юрувчи жисм мувозанати, Архимед қонунини; суюқликларда босимнинг узатилиши, Паскаль қонунини, гидравлик ишқаланиш ва маҳаллий қаршилик коэффициентларини аниқлаш кўникмаларига эга бўлиши керак
|
Ўқув режасига мувофиқ ўзаро боғлиқ бўлган фаннинг номи
|
“Кимё”
“ Физика”
“ Олий математика”
“Чизма геометрия ва мухандислик графикаси”
|
Ўқитишнинг ташкилий шакли
|
Н - Назарий таълим;
А – Амалий таълим;
НА – назарий ва амалий таълим биргаликда ташкил этилади;
МХ – Махсус хонада ўтказиладиган машғулот.
|
Дастурга қуйилган талаб
|
Мажбурий
|
Ўқитиш тили
|
Гуруҳда белгиланган ўқитиш тили асосида
|
Баҳолаш тартиби
|
Баҳолаш бўйича амалдаги тартиб асосида
|
Ўқувчиларнинг билим ва кўникмаларини баҳолаш
|
Ёзма, оғзаки, савол-жавоб, тест, амалий топшириқ
|
2.Ўқув дастури мазмуни
№
|
Мавзулар номи
|
Мавзунинг қисқача мазмуни
|
Жами
|
Ўқитишнинг ташкилий шакли
|
Мустақил таълим
|
1
|
Гидравликага кириш. Гидравлика фанининг тарихи, бошқа фанлар билан алоқаси
|
Гидравлика фанини ўқувчиларга тушунтириш ва турли суюқлик билан боғлиқ бўлган мухандислик масалаларини ечиш ва ҳисоблашга ўргатиш.
Суюқликларнинг ҳаракати ва мувозанатига доир қонунларни, шунингдек суюқликларнинг каттик чегаралар ва жисмлар билан узаро таъсири қонуниятларини, хамда уларни аниқ инженерлик масаларини ечишда қўллаш имкониятларни ўрганишдан иборат.
|
4
|
НА
|
2
|
2
|
Суюқликларнинг асосий физикавий хоссалари.
|
Суюқликнинг мувозанати, харакат қонунлари, юза, босим йўналиш, бир-бирлик юзага берилган босим, идеал суюқлик, реал суюқлик, идеал ва реал суюқлик хоссалари, солиштирма оғирлик, хажм, зичлик, ёпишқоклик, иссиқлик кенгайиш, сиқилиш, суюқликнинг хажм ўзгариши, суюқликнинг ишқаланиши.
Суюқликларинг физик хоссалари, солиштирма оғирлик, зичлик ва солиштирма хажмларни ҳисоблаш. Суюқликларда ички ишқаланиш кучлари, қовушқоқликни аниқлаш. Суюқликларда газларнинг эриши, кавитация ходисасини ўрганиш.
|
4
|
НА
|
2
|
3
|
2-Бўлим. Гидростатика. Тинч турган суюқликка таъсир этувчи кучлар. Гидростатик босим ва унинг хоссалари.
|
Босим йўналиши, босим миқдори, уринма йўналиш, нормал йўналиш, босим бирлиги, юза бирлиги.
Суюқликларга таъсир этувчи кучлар. Ички кучлар.
Ташқи кучлар. Ишқаланиш кучлари. Сирт кучлари. Масса кучлари. Гидростатик босимларни аниқлаш.
|
4
|
А
|
2
|
4
|
Суюқлик мувозанатининг дифференциал тенгламаси. Гидростатиканинг асосий тенгламаси
|
Суюқлик мувозанатининг дифференциал тенгламаси. Гидростатиканинг асосий тенгламаси.
|
4
|
А
|
2
|
5
|
Абсолют, манометрик босимлар ва вакуум
|
Абсолют, манометрик, вакуумометрик ва атмосфера босимлари, пъезометрик баландлик ва пъезометрик дам, пъезометр,манометр.
Босим ифодалаш шкалалари ўрганиш. Абсолют, манометрик (чегирма), босим ва вакуум. Босим ўлчаш асбоблари пъезометрлар, манометрлар, Дифференциал манометрлар, Микроманометрлар, Механик асбобларни ўрганиш
|
4
|
НА
|
2
|
6
|
Текис сиртларга таъсир қилувчи гидростатик босимни аниқлаш
|
Босим, юза, баландлик, куч, оғирлик, хажм йўналиш, суюқликка таъсир этувчи ташқи кучлар, суюқлик ички кучлари.
Суюқликга таъсир этувчи кучларни ўрганиш. Эйлер тенгламасини келтириб чиқариш. Суюқликларни нисбий мувозанати
|
4
|
НА
|
2
|
7
|
Суюқликнинг ихтиёрий текислик сиртларига таъсир этувчи гидростатик босим кучи
|
Сувга ботирилган текис сиртларга босим кучи. Гидростатик ғайритабийлик. Босим марказини. Тулиқ босим кучини ва унинг йўналишини ҳисоби.
Текис юзаларга таъсир этувчи босим кучларини ҳисоблаш.
Статик моментниҳисоблаш. Қия сиртга таъсир этадиган босимни ҳисоблашга доир чизма чизиш. Босим марказини аниқлаш. Учбурчак босим эпюранинг босим марказини аниқлаш
|
4
|
НА
|
2
|
8
|
Эгри чизиқли сиртга таъсир этаётган суюқликни гидростатик босим кучи
|
Босим кучининг цилиндрик сиртларга таъсир этиши. Суюқлик ҳажмининг оғирлик кучи.
Босим кучининг цилиндрик сиртларга таъсир этишини ҳисоблаш. Эгри юзаларга таъсир этувчи босим кучларини хисоблаш
|
4
|
НА
|
2
|
9
|
Суюқликларда гидростатик босимнинг узатилиши
|
Туташ идишларда босим узатилиши, суюқлик босими, суюқликни идиш тубига босими, гидроаккумулятор, гидромултипиликатор.
Босими тенг сиртларни ҳисоблаш. Суюқликларда босимнинг узатилишини ўрганиш. Паскаль конуни ўрганиш. Гидравлик машиналарнинг турлари ва вазифаларини ўрганиш.
|
4
|
НА
|
2
|
10
|
Суюқликларда сузувчи жисмларнинг мувозанати
|
Сузиш текислиги,ватерчизиқ,сузаётган жисмнинг оғирлик маркази,сув сиғими маркази ёки босим маркази, метамарка, эксцентритетет.
Қалқиб турувчи жисмларнинг мувозанати. Архимед конуни. Жисмнинг сувда қалқиб туришининг статик шартларини ўрганиш.Жисмларни суюқликларда турғун туриш шартларини ўрганиш
|
4
|
НА
|
2
|
11
|
3-Бўлим. Гидродинамика асослари.
Техник гидродинамика асослари
|
Текис харакат, босимли харакат, юза, кўндаланг қирқим, гидравлик радиус, хўлланган периметр, барқарор ҳаракат, беқарор ҳаракат, троектория, оқим чизиғи, оқим найчаси, элементар оқимча, суюқлик сарфи, ўртача тезлик
Техник гидродинамика асослари ўрганиш.Гидродинамиканинг асосий масаласи ва услубини ўрганиш. Гидродинамик босимни ҳисоблаш. Идеал суюқлик ҳаракатининг дифференциал тенгламаси ҳисоблаш
|
8
|
НА
|
4
|
12
|
Суюқлик ҳаракати турлари
|
Суюқлик ҳаракатини ўрганишда қўлланиладиган асосий усуллар. Суюқлик ҳаракатлари турларининг классификацияси.
Суюқликларнинг текис ва нотекис ҳаракатини ўрганиш. Суюқликларнинг дамли ва дамсиз ҳаракати ўрганиш. Суюқлик оқимининг узлуксизлик тенгламасини ҳисоблаш
|
4
|
НА
|
2
|
13
|
Элементар оқимча учун Бернулли тенгламаси
|
Элементар оқим найчаси. Суюқликнинг тўлиқ оқими. Текис ўзгарувчат ҳаракат.
Идеал суюқлик учун Бернулли тенгламаси.
Реал суюқлик учун Бернулли тенгламаси. Бернулли тенгламасининг геометрик, энергетик ва физик мазмунлари.
|
8
|
НА
|
4
|
14
|
Суюқлик текис ҳаракатининг асосий тенгламаси
|
Суюқликнинг текис харакати Ламинар харакат, турбулент харакат, Рейнольдс сони, гидравлик радиус, диаметр, ёпишқоқлик, тартибли ҳаракат, уюрмли ҳаракат, Рейнольдс тажрибаси, критик Рейнольдс сони, критик тезлик.
Суюқлик ҳаракат тартибини аниқлаш.Ренольдс критерийсини аниқлаш. Турбулент ҳаракатда гидравлик қаршилик ўзгаришини кузатиш.Ренольдс тажрибасини тушунтириш.
|
8
|
НА
|
4
|
15
|
Гидравлик қаршиликлар
|
Ўртача тезлик, ламинар харакатда босимнинг камайиши, турбулент харакатда босимнинг камайиши, гидравлик ишқаланиш коэффициенти, Шези формуласи, Блаизус формуласи, Дарси-Вейсбах формуласи, Алтшулp формуласи, Шевелёв формуласи, Шиф-ринсон формуласи.
Ташқи ва ички қаршиликлар хақида тушунча. Оқим узунлиги бўйича босим камайиши ҳисоблаш. Махаллий қаршиликлар остида босим камайишини ҳисоблаш. Ламинар қатлам хақида тушунча. Силлиқ ва носилиқ қувурларни ўрганиш. Абсолют ва нисбий ғадир- будурликни ҳисоблаш
|
4
|
НА
|
2
|
16
|
Махаллий гидравлик каршиликлар
|
Кескин кенгайиш, кескин торайиш, маҳаллий қаршилик коэффициент и, Борд тенгламаси, Алpтшул тенгламаси, диффузор, конфузор, диафрагма, Иделpчик тенгламаси, Вейсбах тенгламаси, бурилиш.
Альтшуль тенгламасини ўрганиш. Маҳаллий босим йўқолишини ҳисоблаш. Оқимнинг кескин кенгайиши учун Борд тенгламасини ўрганиш. Оқимнинг кескин торайишда маҳаллий қаршиликларни ҳисоби. Қувурга кириш ва чиқишда босимнинг йўқолишини ҳисоблаш. Бурилишда босимни йўқолишини ҳисоблаш
|
8
|
НА
|
4
|
|
Жами
|
|
80
|
|
40
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
