Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Рашидов юсуф каримович

Шартли босим Р_у деганда 20⁰С ҳароратда узоқ вақт давомида қувур ёки арматура ишлатилиши рухсати этилган энг юқори ортиқча босим тушунилади. Иссиқлик ташувчисини ҳарорати ўсиши билан рухсат этилган босим камаяди ва бу ҳақиқий рухсат этилган босим ишчи босим дейилади. Ишчи Р_раб босим билан шартли босим орасидаги боғлиниш
Р_рабқР_у
Бу ерда -ҳароратга кўра қабул қилинадиган коэффициент.
Шартли диаметр D_у қувур ёки арматуранинг номинал ички диаметрини билдиради. Маълум бир шартли диаметрга эга бўлган қувурлар доимий ташқи диаметр D_Т га ва турли ҳил девор қалинлиги S ва ички диаметри D_у эга бўлади. Масалан D_у=400мм ли қувурнинг ташқи диаметри D_Т=426мм га, девор қалинлиги S=9мм бўлганда ички диаметри D_и=408мм га ва S=6мм бўлгада D_и=414мм га тенг бўлади.
ГОСТ 8732-78 бўйича чиқариладиган чоксиз қувурларнинг ташқи диаметри 32 дан 426 гачадир ГОСТ 10706-76 ва ГОСТ 8696-74 бўйича чиқариладиган электрпайвандли тўғрива спиральсимон чокли қувурларнинг ташқи диаметрлари 426 дан 1420 гачадир, бунда девор қалинлиги S 6 мм дан 14 мм гача ўзгаради.
Қувурларнинг талаб этилган девор қалинлиги иссиқлик ташувчисининг ички (ишчи) босимига қараб аниқланади
(1.23)
бу ерда Р_раб-иссиқлик ташувчисининг ишчи босими, Па; D_Т-қувурнинг ташқи диаметри, мм; []-қувур материалининг иссиқлик ташувчисининг ишчи ҳароратидаги рухсат этилган зўриқиши, Па; -чокнинг мустахкамлиги коэффициенти; с-қувурнинг ҳисобий қалинлигига қўшимча, мм.
Таянчлар. Таянчлар ўз вазифасига кўра қўзғалувчан ва қўзғалмас турларга бўлинади.
Қўзғалувчан таянчлар (1.11-расм) иссиқлик қувурининг фақат оғирлигини қабул қилади ва унга қурилиш конструкциясида эркин силжишида имкон беради.

1.11-расм. қўзғалувчан таянчлар:

а-сирғанишли; б-катокли; в-роликли; 1-таглик; 2-таянч ёстиғи; 3-таянч цилиндри.
қўзғалувчан таянчлар иссиқлик тармоқларнинг турли ҳил ўтказилишида қўлланилади, фақат каналсиз ўтказишда ишлатилмайди.
қўзғалмас таянчлар (1.12-расм) иссиқлик қувурларни ички босим ва ҳарорат деформациясидан ҳосил бўладиган кучланишлар бўйича бир бирига боғлиқ бўлмаган қисмлар (участклар)га бўлиш учун ҳизмат қилади. Бу ҳолда кучланишларни тармоқ узунлиги бўйича ортиб боришнинг, жиҳозлар ва арматурага кўрсатадиган таъсирининг олди олинади. Қўзғалмас таянчлар одатда пўлат ёки темирбетондан ясалади.

1.12-расм. қўзғалмас таянчлар.

а-пўлатли юк кўтарувчи конструкцияли; б-хомутли; в-тўсиқли.
Пўлатли қўзғалмас таянчлар (1.12-расм, а,б) одатда пўлатли юк кўтарувчи конструкциялар (балка ёки швеллер) кўринишиги эга бўлиб, трубага пайвандланган тирчаклар орасида жойлаштирилади. Юк кўтарувчи конструкция камераларнинг қурилиш конструкцияларига қистириб қўйилади ёки мачта, эстакада ва ҳ.к. ларга пайвандланади.
Темир бетон қўзғалмас таянчлар (1.12-расм, в) тўсиқ кўринишига эга бўлиб, қувурлар каналсиз ўтқазилганда пойдеворларга, каналли ўтказилганда эса каналлар асосларига ва ёнмаларига ёки камераларга қистирилади.