Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги “операцион тизимлар” модули бўйича

Расм 2.2. Жараён холатининг янада тўлиқ диаграммаси

Тизимда пайдо бўлаяпган хар қандай янги жараён тайёрлик холатига тушади. Операцион тизим режалаштиришнинг бирор бир алгоритмидан фойдаланиб, тайёр жараёнлардан бирини танлаб, уни бажарилиш холатига ўтказади.

Бажарилиш холатида жараён дастурий кодини бевосита бажарилиши рўй беради. Жараённинг бу холатидан учта сабаб бўйича чиқиш мумкин:

• 
  ОТ бу жараённинг фаолиятини тўхтатади;
  
• 
  У ўз фаолиятини маълум ходиса рўй бермагунча давом эттира олмайди ва ОТ уни “кутиш” холатига ўтказади;
  
• 
  Хисоблаш тизимида узилиш рўй бериши билан (масалан, бажарилишга ажратилган вақт тугаши билан таймердан узилиш) уни тайёрлик холатига ўтказилади.
  

Кутиш вақтлари тайёргарлик холатига жараён, кутилаяпган ходиса рўй бериши билан ўтади ва у яна бажарилиш учун танланиши мумкин. Кейинчалик режалаштириш алгоритми хақида сўз борса, бизнинг моделда яна бир операция қўйилади: бу жараён приоритетини ўзгаришидир.
Жараённи яратиш ва тугаллаш операциялари бир марталик операциялардир, чунки ортиқ қўлланилмайди баъзи тизимли жараёнлар, хисоблаш тизими иши вақтида хеч қачон тугалланмайди.
Жараён холатини ўзгариши билан боғлиқ бўлган, ҳох у ишга тушириш ёки блокировка бўлсин, қоида бўйича кўп марталик хисобланади.


Жараён контексти ва Process Control Block (жараён дискриптори)

ОТ, жараён устидаги амалларни бажара олиши учун, ҳар бир жараён ОТда маълум маълумотлар структураси сифатида тасвирланиши лозим бу структура(тузилма) шу жараёнга хос маълумотларни ўз ичига олади. Бу маълумотлар қуйидагилар:

• 
  Жараён холати;
  
• 
  Жараён дастурли(счётчиги) ҳисоблагичи, ёки бошқача қилиб айтганда, жараён учун кейинги бажариладиган команда адреси;
  
• 
  Процессор регистри таркиби;
  
• 
  Хотирани бошқариш ва процессордан фойдаланишни режалаштириш учун зарур маълумотлар(жараён приоритети, адрес макони, ўлчами ва жойлашган ўрни ва хоказолар);
  
• 
  Хисоб(қайд) маълумотлари жараён идентификация номери, қайси фойдаланувчи унинг ишини инициализация қилди, жараённинг процессордан фойдаланиш умумий вақти ва хоказолар;.
  
• 
  Киритиш –чиқариш қурилмалари билан боғлиқ маълумотлар(масалан, жараёнга қандай қурилмалар боғланган, очиқ файллар жадвали ва хоказолар).
  

Албатта бу маълумотлар тизимини ва таркиби хар бир ОТга боғлиқдир. Кўпгина ОТларда жараённи характерловчи маълумот битта эмас, балки бир нечта маълумотлар структурасида сақланади. Бу структуралар ҳар хил номланиши, юқорида келтирилган маълумотларни бир қисмини ёки қўшимча маълумотларни ҳам ўз ичига олиши мумкин. Уни жараён дискриптори, PCB(Process Control Block) ёки жараённи бошқариш блоки деб номлаш мумкин.