Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини

имконийлик 
тармоғи 
 
2-
имконийлик 
тармоғи 
Бирлашган 
имконийлик 
тармоғи 
 
Бошқарув сатҳи 

---

III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАР 
54 
тармоғининг умумий ишлаш принципларини ўрганиш жараѐнида замонавий 
транспорт тармоғининг ―биомассаси‖ ичида нима юз бераѐтганини тадқиқ 
қиламиз
8
.
Трафикка хизмат кўрсатиш учун транспорт тармоғи NGN да қабул 
қилинган қуйидаги процедураларни таъминлаш лозим: трафик тақсимоти, 
юкламани текислаш, турли топологияларнинг алоқалари бўйича (―нуқта-
нуқта‖, ―нуқта-кўпнуқта‖ ва ҳоказо) трафикни маршрутлаш; трафикни 
такрорлаш, мультиплексорлаш (бирлаштириш) ва демультиплексорлаш 
(узиш) ва ҳоказо. Нечоғлик транспорт технологияси пакетли трафикка 
мувафаққиятли хизмат кўрсатса, шунчалик техник ечим эффектив бўлади.
Эффективликнинг айнан шундай мезонини турли технологияларни 
қиѐслашда қабул қиламиз.
Транспорт 
тармоғининг 
булути. 
Транспорт 
тармоғининг 
ўз 
функцияларини бажариш жараѐнлари жудда мураккаб бўлиб NGN 
тармоқларининг ягона мантиғига бўйсунади. Айнан анна шу мантиқ 
транспорт тармоқларининг турли технологияларига ягона ―булутни‖ 
шакллантириш ва яхлит бутунлик каби ишлаш имконини беради.
3.2 IP технологиялар 
 
NGN транспорт тармоғининг ички тузилишини маълумотлар ягона тран-
спорти тўғрисидаги масалани тадқиқот қилишдан бошлаймиз. Ихтиѐрий 
форматдаги маълумотларни узатишни таъминлайдиган транспорт тармоғи 
ғояси NGN элементи сифатида, маълумотларни албатта унификациялашни 
талаб этади. Турли иккиламчи тармоқларни бир-бири билан мувофиқлаш-
тириш талаби каналлар коммутацияси тармоғини стандартлаштиришни талаб 
қилди. Каналларнинг ягона банки юзага келди ва бирламчи тармоқ концеп-
цияси шаклланди. Худи шунга ўхшаш транспорт тармоғи орқали турли 
имконийлик тармоқлари ишлаганда уларнинг мувофиқлигига қўйиладиган 
талаб маълумотлар пакетларига форматларини стандартлаштириш зарури-
ятига олиб келди, бу эса мазкур тармоқларнинг асосини ташкил этади.
90-йилларнинг бошларида транспорт тармоғининг икки технологияси 
АТМ ва IP вужудга келди.
АТМ технология ката тармоқларнинг режали ривожланишидек таклиф 
этилган эди. АТМ технологиясида маршрутлаштириш принципи сифатида 
Х.25 ва Frame Relay тармоқларида қўлланилган виртуал каналлар принципи 
ишлатилган. Пакетли маълумотлар маълум ўлчамдаги уячаларга қайта 
ўзгартирилганлар.Уячаларни коммутациялаш стандартлари, сифатни таъмин-
лаш соҳасидаги сиѐсат, турли хизматларни тақдим этиш ва ҳоказо ишлаб 
чиқилган эди. АТМ ривожланишининг стратегияси ривожланиш йўнали-
шини «юқоридан» бўлишини назарда тутган эди. Тармоқларни модерни-
8
NGN Architectures, Protocols and Services. Internet Fundamentals by IETF chapter-2

---

III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАР 
55 
зациялашни ўтказиш, сўнгра секин-аста АТМ технологиясини четки 
фойдаланувчигача етказиш мўлжалланган эди.
Альтернатив ѐндашув сифатида IP дейтаграммалар асосидаги транспорт 
ғояси бўлди. Бу ерда ягона стандарт сифатида кўп сарлавҳаларга эга 
ўзгарувчан узунликли дейтаграммалардан фойдаланиш ғояси таклиф этилган 
эди. Трафикни маршрутлаш принципи дейтограммаларни индивидуал уза-
тишга қаратилган.
Бунда IP технологияларнинг ривожланиш стратегияси ―қуйидан‖ борган, 
чунки бу технология АТМ технологияси билан рақобатнинг биринчи қадам-
ларидаѐқ амалда четки ускуналар сегментида вал окал ҳамда офис тармоқ-
ларида муваффақиятга эришиб ғалаба қозонган эди. Шунга биноан техноло-
гиянинг ривожланиши четки қурилмадан транспорт тармоғига қараб борган.
Пакетли тармоқларнинг ягона транспортининг замонавий концепцияси 
деганда биз IP технология ва унинг қуршовини тушунамиз. IP нинг баъзи бир 
хусусиятлари биринчи қарашда жиддий нуқсондек туюлади.
Масалан, бу технологияда маълумотларни тармоқнинг икки нуқтаси 
ўртасида кафолатланган узатиш механизми мавжуд эмас. АТМ технологияси 
таркибига кирувчи турли тоифадаги трафиклар учун, сифат сиѐсати (Q
0 
S) 
пакетлар йўқотилишининг маълум бир даражасини, ушлаб қолишларнинг 
чекланган вақтини ва ҳоказони кафолатлар эди. Бунга ўхшаш нарса IP 
технологиясида йўқ, ва IP базасида технологиялар ишлаб чиқиш жараѐнида 
янгидан янги техник ечимларни яратишга тўғри келган, бу АТМ техноло-
гиясида ишлаб чиқилган даражагача ―қуйидан‖ бошлаб олиб чиқишга.