Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини

3-МАВЗУ: ЗАРДУШТИЙЛИК МАНБАЛАРИ 
РЕЖА: 
3.1. Зардўштийликнинг пайдо бўлиши. 
3.2. Авестонинг муқаддас ёзуви. 
3.3. Зардўштийлик маросимлари. 

---

32 
ювиниб, покланиб, Қуёшга қараб, уни олқишлаб сиғиниши шарт ҳисобланган. 
Зардуштийлик ибодатхоналарида доимий равишда олов ёниб туради. Уларда 
дунёдаги тўрт унсур – сув, олов, ер ва ҳаво улуғланади. 
VIII асрда Марказий Осиёга ислом дини кириб келиб, кенг тарқалгунига 
қадар зардуштийлик маҳаллий халқларнинг асосий дини ҳисобланган. 
Тарихий шароитлар таъсирида зардуштийликка эътиқод қилувчи жамоалар 
сони қисқариб, бугунги кунда тахминан 100 минг нафарни, уларнинг 
аксариятини эса Ҳиндистоннинг Бомбэй штатига тааллуқли районлардан 
бирида яшовчи парслар
10
ташкил қилади. 
Авесто зардуштийликнинг муқаддас китоби ҳисобланади. У “Апастак”, 
“Овисто”, “Овусто”, “Абисто”, “Авасто” каби шаклларда ҳам ишлатиб 
келинган. Авесто Марказий Осиё, Эрон, Озарбайжон халқларининг исломгача 
даврдаги ижтимоий-иқтисодий ҳаёти, олам тўғрисидаги тасаввурлари, урф-
одатлари, маънавий маданиятини ўрганишда муҳим манба саналади. 
У бизгача тўлиқ ҳолда етиб келмаган. Бизгача етиб келган Авесто, 
Берунийнинг ёзишича, аслининг бешдан икки қисми холос. У “Авесто 30 наск 
(бўлим) эди, мажусийлар (зардуштийлар) қўлида 12 наск чамаси қолди”, – деб 
ёзган. 
Авесто қисмлар, яъни китоблардан иборат бўлиб, уларнинг орасида 
асосий литургик (оммавий равишда бажариладиган ибодатларга хос) матн 
сифатида Ясна қаралади. Ясна асосини гатлар ташкил қилиб, у Зардушт ва 
унинг бевосита издошлари томонидан баён қилинган мадҳларни қамраб олади. 
Шунингдек, гатлар зардуштийликка оид ибодатларни бажарилишида 
бирламчи ўрин тутади. Авестонинг бошқа бир китоби Видавдод бўлиб, у 
гуноҳлардан покланишга тегишли қоидалар мажмуасидир. Виспарад эса 
“кичик худолар” (spiritual lords)га аталган литаник (худога мурожаат пайтида 
йиғлабсираб айтиладиган ёки ўқиладиган ибодатга оид) ритуаллар 
тўпламидир. Авестонинг яна бир Яшт китоби Зардушт қаҳрамонликларини 
бадиий тарзда ифодаловчи ҳикояларни ўз ичига олади.