Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини

Гетеротузилмалар 
 
асосидаги 
майдоний 
транзисторлар. 
Яримўтказгич гетеротузилмалар энг юқори частотали транзисторлар, 
лазерлар, ҳамда инеграл схемалар (чиплар) яратишнинг асоси бўлдилар. 
Гетероўтиш деб тақиқланган зоналари кенглиги бир – бириникидан фарқ 
қилувчи яримўтказгичлар ҳосил қилган ўтишларга айтилади. Гетероўтишлар 
монокристал ва поликристал материаллар орасида ҳосил қилиниши мумкин. 
Улар, шунингдек, анизотип (
p-n
– гетероўтишлар) ва изотип (
р-р-
ва
n-n-
гетероўтишлар) бўлиши мумкин. Гетероўтишлар 
гетеротузилма
ни ҳосил 
қилади. 

---

III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАР 
34 
а)
б) 
1.12 – расм.
n
–Al
X
Ga
1-X
As ва 
р
-GaAs яримўтказгичларнинг (а) ва 
p-n
гетероўтишнинг зоналар энергетик диаграммаларининг тузилиши (б). 
1.12 – расмда кенг тақиқланган зонага эга 
n
–Al
X
Ga
1-X
As ва нисбатан 
тор тақиқланган зонага эга 
р
-GaAs ларнинг (а) ва улар орасида ҳосил 
қилинган гетероўтишнинг энергетик диаграммаси (б) келтирилган. 
n
-Al
X
Ga
1-
X
As нинг тақиқланган зонаси кенгилиги қаттиқ эритма таркибидаги 
алюминийнинг моляр миқдорига боғлиқ ва 1,43 ÷ 2,16 эВ оралиқда (AlAs 
бирикманинг тақиқланган зонаси кенглиги ) ўзгариши мумкин. 
Бу ерда вакуумдаги электрон энергияси нол сатҳ сифатида қабул 
қилинган. 

– катталик электроннинг яримўтказгичдан вакуумга асл чиқиш 
иши. Термодинамик чиқиш иши А деб белгиланган. 
Яримўтказгичлар контактга келтирилганда уларнинг Ферми сатҳлари 
W
f
бир хил бўлади. 
1

>
2

бўлгани учун 
n
– соҳанинг чегарадош қисмидан
p 
– 
соҳадан келган электронларга нисбатан, кўпроқ электронлар нариги соҳага 
ўтади.
Тақиқланган зонаси кенгилиги катта яримўтказгичнинг чегарадош 
қисми электронлар билан камбағаллашади, унда мусбат фазовий заряд ҳосил 
бўлади, энергетик зоналар чети юқорига эгилади. Нисбатан тор зонали 
яримўтказгичнинг чегарадош қисми электронлар билан бойийди, бу 
электронлар манфий фазовий заряд (канал) ҳосил қилади ва зоналар чети 
пастга эгилади. 
1

ва
2

катталиклар қийматлари турлича, шунинг учун 

---

III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАР 
35 
яримўтказгичлар чегарасида ўтказувчанлик зоналари орасида Δ
W
С
ва валент 
зоналари орасида Δ
W
V
узилишлар ҳосил бўлади. Ўтказувчанлик зонасида 
узилиш қиймати Δ
W
С
=
2

-
1

га тенг. Валент зонада эса узилиш қийматига 
контактлашувчи яримўтказгичлар тақиқланган зоналари фарқи қўшилади. 
Шунинг учун электрон ва ковакларда потенциал тўсиқлар баландлиги ҳар 
хил бўлади. Кўриб чиқилаѐтган ҳолда коваклар учун тўсиқ катта. Тўғри 
йўналишда кучланиш берилганда электронлар учун бўлган потенциал тўсиқ 
камаяди ва электронлар 
n
– яримўтказгичдан 
p
– яримўтказгичга 
инжекцияланадилар. Ковакларнинг потенциал тўсиғи ҳам камаяди, лекин у 
катталигича қолади ва 
p
– яримўтказгичдан 
n
– яримўтказгичга амалда 
инжекция бўлмайди. Шундай қилиб гетероўтишларда