Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълимнинг

 
 
 
Расм.
Қўшма корхона тижорат стратегияси элементлари билан 
ассортимент сиёсати ўзаро боғлиқлиги схемаси. 
Қўшма корхонанинг тижорат стратегияси 
Ассортимент 
сиёсати 
Муқобил 
ассортимент модели 
Тижорат 
информаци
яси 
банкини 
яратиш 
Корхона 
имижини 
яратиш 
Товарни сотиш 
стратегияси 
Рағбатлантирувчи 
таъсир комплекс воситалари 

---

Қўшма корхоналарда яхши ўйлаб топилган ассортимент сиёсати 
юқори даромад олинишини таъминлабгина қолмай, балки 
корхонанинг бозорда мустаҳкам ўрнашиши, истеъмолчиларнинг 
ҳурматини қозониши, корхона имижини ошириш ҳам таъминлайди.
Ушбу схемадаги модел макро – ва микро даражада қўшма 
корхона 
фаолиятидаги 
ўзгарувчан 
омилларга 
унинг 
мослашувчанлигини таъминлайдиган тавсифларни ўзида мужассам 
этган маҳсулот ассортиментининг сифат ва миқдорини кўрсатувчи
восита сифатида қаралмоқда. Ушбу ҳаракатчан ассортимент таркиби 
(товар турлари йиғиндиси) кичик корхона фаолияти соҳаларидаги 
ўзгаришларга тез мослашувчан бўлиб, унинг фойдадорлигини 
таъминлайди.
Маркетинг ёндашуви моделга алоҳида ассортимент бирликлари 
йиғиндисидан иборат бўлган муқобил ассортимент таркибининг 
атрибути (хусусияти)ни киритишни тақозо этади. Ушбу атрибутлар 
ҳар бири товарнинг рақобатбардошлик хусусиятлари йиғиндиси 
саналади.
Бинобарин, стратегик режалаштиришда товар истеъмолчи учун 
мос келадиган тижорат атрибутлари йиғиндисидир. Уларга 
қуйидагилар киради: нарх-сифат; ўраб жойланиши; хизмат-сервис. 
Товар нархи унга қилинган сарф харажатга эквивалент сифатида 
қаралиб, истеъмол хусусияти баҳосини акс эттиради ва зарурий 
фойда олишни таъминлайди. Бундан ташқари хизмат ва сервис 
турларининг рағбатлантирувчи таъсирга эга эканлигини эътиборга 
олиш лозим. Бу атрибутлар ҳам товар ассортиментига киритилиб, 
улар ҳам товар сотилиш жараёнига сезиларли таъсир кўрсатади. Улар 
сотувнинг жойлашиши ва истеъмолчини жалб этишга ёрдам беради.
Товарни ўраш, анъанавий ёндашувдан фарқли ўлароқ, 
истеъмолчи билан мулоқотнинг энг муҳим воситаси сифатида 
майдонга чиқади. У товар маркасини намойиш этади, таркиби ва 
фойдаланиш қоидаларини кўрсатади, дизайни, ранги, шакли ва 
материали орқали уни ажратиб, жозибали кўрсатади. Жойлашиш 
товар образининг ажралмас қисми саналиб, анъанавий элементлардан 
ташқари штрих кодлар билан уни тўлдиради. Бу эса, уни сканерлаш 
имкониятини, бинобарин, товар сотилишини чуқур ҳисобга олишни 
таъминлайди.
Маркетинг стратегиясини ишлаб чиқиш услубиёти. Маркетинг 
тадқиқотлари натижалари асосида фирма ютуқларининг ҳал қилувчи 

---

омиллари ва уларнинг кутилмаган тасодифларини ҳисобга олган 
ҳолда имконият истиқболларини аниқлаш борасида фирма 
фаолиятининг 
стратегик 
тадқиқоти 
ўтказилади, 
маркетинг 
стратегияси ва уни амалга ошириш шакллари ишлаб чиқилади. 
Бозор иқтисодиёти ўзгарувчанликка мосланувчан бўлганлиги 
боис, иқтисодий жараёнларнинг боришини олдиндан айтиш жуда 
чекланган. Шунинг учун фирмалар ўз фаолиятини самарали олиб 
боришга интилиб ва тобора узоқроқ муддат учун олдиндан стратегик 
режалаштириш усулидан фойдаланади. Бозордаги ўзгаришлар ва 
фан-техника тараққиёти йўналишлари, рақобат муҳити ва 
истеъмолчилар хатти-ҳаракатини таҳлил қилиш асосида фирманинг 
стратегиясини ишлаб чиқиш негиз бўладиган умумий мақсадлар 
белгиланади. 
Аҳолининг маълум истеъмол молларига бўлган эҳтиёжини 
қондириш кўплаб омилларга, жумладан: озиқ-овқат ва ноозиқ-овқат 
маҳсулотлари нархи, аҳоли пул даромади, турмуш тарзи ва даражаси 
ва шу кабиларга боғлиқ бўлади. 
Озиқ-овқат 
маҳсулотларига 
бўлган 
талаб 
ва 
таклиф 
даражаларини ўрганиш ушбу товарларни ишлаб чиқариш ва товар 
айирбошлаш ҳажмларини режалаштириш ҳамда башоратлаш учун 
муҳим аҳамият касб этади.