Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълимнинг

1.4. Бошқарув илмининг ўзига хос хусусиятлари 
Бугунги кунда «бошқарув илми», «қабул қилиш илми», 
«тизимли таҳлил», «тизимлар ҳақида илм», лекин кўпроқ 
«операциялар 
тадқиқоти» 
бир-бирини 
алмаштирадиган 
тушунчаларни учратиш мумкин. Бошқарув илмининг ёндашиш 
сифатида ўзига хос хусусиятлари қуйидагича: 

илмий усулнинг қулланилиши; 

тизимли ёндашиш; 

моделлар ишлатилиши. 
Илмий усул бошқарув илми мактабининг амалиётда биринчи 
бор ишлатилган ҳар қандай илмий тадқиқотнинг фундаментал 
тадбиридир. У уч босқичдан иборат. 
1. Кузатув. 
Гап муаммо ва вазият ҳақида ахборотни объектив 
тарзда йиғиш
ва таҳлил қилиш устида кетмоқда. Масалан, 
маҳсулотларга эҳтиёж ва заҳиралар даражаси ўртасидаги боғлиқлиги 
кўриб чиқилаётганда, раҳбар заҳиралар даражаси эҳтиёжга қараб 
ўзгарилишини баҳолаш керак. (Бугунги кунда илмий тахлилнинг бу 
ва деярли ҳамма бошқа жиҳатлари одатда идора бўлинмалари 
мутахассислари томонидан ўтқазилади). 
Релевант омиллар 
ҳақида маълумот 
1. Кузатув – маълумотни йиғиш ва таҳлил 
этиш 
2. Гипотезани ифода этиш – кузатув 
маълумотлари бўйича таркибий қисмлар 
ўртасида боғлиқни белгилаш 
3. Гипотезани текшириш – гипотезанинг 
тўғрилигиини аниқлаш 
4. Қарорнинг ёки моделнинг бажарилиши 
Гипотеза 
нотўғри 
бўлса 
Гипотеза 
тўғри 
бўлса 

---

17 
2. Гипотезанинг ифода қилиниши.
 
Гипотезани ифода этаётиб, 
тадқиқотчи мавжуд имкониятлар (альтернативлар) — фаолият 
(ҳаракат) вариантлари — ва вазият учун уларнинг оқибатларини 
аниқлайди, ва шунингдек ушбу кузатувлар асосида бўлган прогнозни 
қилади. Мақсад — муаммонинг таркибий қисмлари ўртасидаги ўзаро 
боғлиқликни ўрнатиш. Масалан, кузатув ой давомида эҳтиёж 10 
фойизга ўсганда заҳиралар камайишини кўрсатса, раҳбар гипотезага 
асосланиши мумкин, қайсики захираларнинг муайян микдорга ўсиши 
уларнинг бундай вазиятда қисқариши олдини олади.