Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини

28 
Параллел -кетма – кет АРЎ 
 
Разрядлар сони кўп ва айни вақтда тезкорлиги юқори бўлган АРЎ бу 
параллел – кетма – кет вариантдир (1.14-расм). Аналог сигнал хотира 
ячейкаси сифатида танловчи ва сақловчи қурилмада (ТСК), (русча УВХ – 
устройства выборки и хранения) дискретлаш вақтларида, кирувчи сигнал 
қийматлари ѐзилади (белгиланади). АРЎ1 нинг биринчи тактида ―қўпол 
(дастлабки)‖ ўзгартириш амалга оширилади ва
n1 юқори разрядлар 
шакллантирилади ҳамда РАЎ ѐрдамида U
2 
кучланиши ҳосил қилиниб, U
1 
дан 
айирилади. Ҳосил бўлган кучланишлар фарқи ∆U (U
2
– U
1
=∆U) 
кучлайтирилади ва АРЎ2нинг иккинчи тактида n2 кичик разрядларни 
аниқловчи чиқиш кодини шакллантиради. Шундай қилиб, n=n1+n2 иккилик 
разрядли натижавий код ҳосил қилинади, аммо параллел-кетма-кет турда 
ўзгартиришлар вақти параллел турга қараганда 2 марта кўп вақт талаб этади
. 
Бу турдаги АРЎ нинг хусусияти унинг разрядлари шаклланишининг 
соддалиги, яъни иккита 8 разрядли параллел турдаги АРЎ дан фойдаланиб, 
16 разрядли чиқиш кодини олиш мумкинлиги. Кучланишлар фарқини (∆U) 
кучайтирилиши туфайли АРЎ2да квантлаш қадамини катта қилиб танлашга 
имкон яратилади. Шу сабабли 10 – 12 разрядли рақамли телевидениеда, 
дискретлаш частотаси 40 – 60МГц ва ундан юқориларда юқори бўлган 
холатларда параллел – кетма -кет тузилмаси қўлланилади. 
1.14-расм. Параллел -кетма –кет туридаги АРЎ 
Тенглаштирувчи турдаги АРЎ 
 
Бу турдаги АРЎ (1.15-расм) овозни рақамли сигналга ўтказишда 
ишлатилади, ҳамда чиқувчи код 16 – 20 разрядли бўлиши талаб этилади, 
аммо ўзгартиришлар тезкорлиги аҳамиятга эга эмас. Тенглаштирувчи 
турдаги АРЎ танловчи ва сақловчи қурилма, компаратор, кодга кетма-кет 
яқинлашиш регистри (ККЯР), бошқариш схемаси ва РАЎлардан иборат. 

---

III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАР 
29 
1.15-расм. Тенглаштирувчи турдаги АРЎ
Ўзгартиришлар реал вақтда амалга ошириладиган параллел ѐки 
параллел кетма-кет АРЎдан фарқли тенглаштирувчи турдаги АРЎ анча секин 
ишлайди. Ўзгартиришлар фақат ―Бошланиш‖ (―Пуск‖) сигнали берилиши 
билан бошланади ва ТСК кириш кучланишининг шу вақтдаги қийматини 
эслаб қолади. Шундан сўнг кетма-кет яқинлашиш силжитиш регистри такт 
импульслари асосида тенглаштириш жараѐнни бошлайди. ККЯР нинг 
чиқиши РАЎга уланган ва РАЎ ўз навбатида ККЯР га ѐзилган код 
комбинациясига асосан кучланишни шакллантиради. ККЯР коди ўзгарганда 
РАЎ чиқишидаги кучланиши ўзгаради ва у компараторнинг киришидан 
бирига узатилади ҳамда унинг қиймати кириш сигнали қиймати билан 
солиштирилади. ТСК да ѐзилган кириш сигнали қиймати ва РАЎнинг чиқиш 
сигналлари қийматлари тенглашгунча жараѐн (ўзгартиришлар) давом этади. 
Бу холатда, яъни сигналлар тенглашган холатда, компаратор ККЯРга такт 
сигналларини узатишни тўхтатади ва ўзгатириш жараѐни тугайди.Сўнгра 
маълумотларни ўқиш учун бошқариш схемаси ―Тайѐр‖ (Готовность) 
сигналини шакллантиради. Барча ўзгартиришлар жараѐни n такт даврда 
амалга оширилади. 
Тенглаштирувчи АРЎнинг асосий муаммоси РАЎ ни тайѐрлашдаги 
талаб қилинадиган разряд ва тезкорликни таъминлашдир. 
Телевидениени рақамлаштиришда бир вақтда бу иккала кўрсатгични 
таъминлаш бир бирига зид масала. Шу сабаб бу турдаги АРЎ асосан овоз 
сигналларини рақамлаштиришда фойдаланилади.