Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети

To'liqsiz fe'llar

• Emoq fe'lining edi, ekan, emish, erdi, esa, emas shakllari to'liqsiz fe'ldir.
• Fe'l va fe'l bo'lmagan so'zlar bilan qo'llanadi.
• Yolg'iz ishlatilmaydi, yolg'iz xolda lug'aviy ma'no anglatmaydi.
• Yolg'iz o'zi tuslanmaydi.
• Ot-kesim tarkibida bog'lama vazifasini bajarad: uning maqsadi oliyjanob ekan.

Bo'lishli va bo'lishsiz fe'llar

• Bo'lishli fe'l ish-harakat haqidagi tasdiqni ifodalaydi, maxsus ko'rsatkichga ega emas.
• Bo'lishsiz fe'llar ish-harakat haqidagi inkorni ifodalaydi va maxsus ko'rsatkichlar(-ma, -may, -mas, -maslik) hamda inkor bildiruvchi so'zlar(emas, yo'q) yordamida hosil qilinadi:ishlamadim, ishlagan emasman, ishlaganim yo'q.

• Murakkab fe'lda bo'lishsiz shakl har ikki fe'lga qo'shilsa, bo'lishlilik ifodalaydi: yozmay qo'yma (yoz).
• Ba' zan bo'lishli shakl mazmunan bo'lishsizlikni ifodalaydi: Unga o'qisin debmanmi?(demadim).
• Ko'makchi fe'lli so'z qo'shilmasida bo'lishsiz shaklning turlicha qo'shilish xolati mavjud: aytib turma, aytmay tur, aytmay turma.

Nisbat (daraja)lar

• Aniq nisbat maxsus ko'rsatkichi yo'q: ish-harakat ega tomonidan aniq bajariladi; bordi, olib kelyapti, o'tirgan ekan.
• O'zlik nisbati /-l, -il, -n, -in/ harakat bajaruvchisining o'zida qoladi; o'ran, cho'mil, qimtinib tur, yasan, surkal, qiynaldi.
• Majhul nisbati /-l, -il, -n, -in/ harakat bajaruvchisi noma'lum bo'ladi; borildi, olindi, ulandi, olib chiqildi, kesildi.
• Birgalik nisbati /-sh, -ish /: harakat birgalikda bajariladi: bahslashdi, aytishdi.

• Orttirma nisbat /-t, –ir, –iz, –z, –ar, –giz, –kiz, –qiz, –dir, –tir, –gaz, –kaz, -qaz/ harakat vosita orqali bajariladi; ko'rsatdi, ko'paytdi, uyaltirdi, tushirdi, chiqardi, oqizdi, yondiryapti.
• Fe'lda bir necha nisbat qo'shimchasi bo'lsa, shu fe'lning qaysi nisbatda ekanligini oxirgi nisbat qo'shimchasi belgilaydi: kiy+in+tir+ish+Di (birg. nisbat)
• Orttirma nisbat qo'shimchasi bir fe'lga ketma-ket qo'shiladi: tom-iz-dir, ayt-tir-giz-dir.
• Orttirma nisbat qo'shimchalari biron vosita yordamida bajarilgan ish-harakatni ifodalaydi.
• Harakat nomiga zamon qo'shimchasi qo'shilsa, birgalik nisbatiga aylanadi.