Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

Мустаҳкамлаш учун саволлар: 
1.Хитой ёзуви - ёзма ёдгорликлари қайси асрларга тегишли ва улар
нималардан иборат? 
2.Хитой иероглифи нимани англатади? 
3.Хитой тилшунослигининг асосий йўналиши қайси соҳа билан 
белгиланади? 
Асосий тушунчалар: 
 
1.Иероглиф - сўз, логограмма. 
2.Тарихий фонетика - фонетик ҳодисаларни тарихий аспектда ўрга-
ниш. 
 
Адабиётлар: 
1.Я.В.Лоя. История лингвистических учений.- М.,1968..
2. Т.А.Амирова, Б.А.Ольховиков, Ю.В.Рождественский. Очерки по исто-

---

30 
рии лингвистики.- М., 1973. 
3.История лингвистических учений.Средневековый Восток.-М., 1981. 

---

31 
II. ЎРТА АСРЛАР ТИЛШУНОСЛИГИ 
 
Ўрта асрлар V асрдан (476 йилдан) бошлаб, XV асргача (1492 йилгача) 
бўлган даврларни ўз ичига олади. Ушбу давр деярли барча фанлар 
тараққиётида, шу жумладан, Европа тилшунослигида ҳам турғунлик даври 
деб эътироф қилинади. Аниқроғи, айни давр тилшунослик тараққиётида на 
фактик материаллар тўплашда, на мукаммал назариялар, ғоялар яратишда 

тилшунослик фанининг илгарилашида муҳим аҳамиятга эга бўлди. Бунинг 
асосий сабаби шундаки, ғарбий Европада мазкур даврдаги тарихий шароит, 
католик черковининг реакцион тазийқи илм 

фаннинг ўсишига, ривожига 
жиддий тўсқинлик қилди. Шунга қарамасдан ўрта асрларда шу давргача 
ёзувга эга бўлмаган бир қатор халқларда, масалан, гот, арман, ирланд, 
қадимги инглиз, славян ва бошқаларда ёзув - ёзув системаси пайдо бўлди. 
Ўрта аср Европасининг ягона, асосий ўрганиладиган, тадқиқ қилинадиган 
тили лотин тили ҳисобланди. Лотин тилида давлат ҳужжатлари тузилар, ил-
мий ва бадиий асарлар ёзилар, католик черковидаги диний жараёнлар амалга 
оширилар эди. Бу тил билим олишнинг ҳам калити ҳисобланарди
. 
Лотин ти-
ли мантиқий фикрлаш манабаи деб ҳам тушуниларди. Лотин тили граммати-
касининг қоидалари ва тушунчалари барча тиллар учун умумий ҳисобланиб, 
янги тиллар грамматикасига кўчирилар эди. Натижада, ҳар бир бошқа тил-
нинг ўзига хослиги йўқолар эди. Аммо бу даврда ушбу тилда гаплашилмас-
нутқий фаоллик юритилмас эди, яъни у «ўлик» тилга айланган эди. Шунинг 
учун лотин тилининг талаффузи эмас, ҳарфлари, сўзларнинг ёзилиши муҳим 
эди. Лотин тили, асосан, Доната ва Присциан грамматикаси асосида ўрга-
нилар эди.
 
Европада ўрта асрларнинг охирроқларида – XI

XII асрларда фалсафий-
лисоний баҳс-мунозара авж олиб кетди. Бу мунозара реализм ва номинализм 
таълимотлари номини олди.