Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

Мустаҳкамлаш учун саволлар: 
1. Метод нима? 
2. Методнинг қандай кўринишлари мавжуд? 
3. Методика нима? 
4. Методология нима? 
5. Методлар нечтага бўлинади? 
 
Асосий тушунчалар: 
1.Метод – объектив борлиқ предмет ҳодисаларини – тадқиқот манбаини 
илмий таҳлил қилиб, ўрганиб, унинг моҳиятини, табиати ва таркибини 
аниқлаш, муайян жиҳатларини, ўзига хос хусусиятларини топиш, очиш ва 
улар ҳақида илмий хулосалар, умумлашмалар чиқариш усулидир. 
2.Методика – тадқиқотчининг тадқиқот объектини текшириш усули, 
индивидуал иш олиб бориш методи, фактларни йиғиш, таҳлил қилиб, 
умумлаштириш жараёнидир. 
3.Методология – тадқиқотчининг мақсади билан боғланиб, тадқиқот 
манбаини қандай тушуниши ва унга қандай усул билан ёндашиши – шу 
асосда объект юзасидан муайян назарий ёки амалий, мантиқий (ички) ёки 
тавсифий (шаклий ташқи) билимларни ҳосил қилишидир. 
161
H. Ne’matov. Ўша асар, 119-бет. 

---

226 
I. Диахрон тадқиқот методлари
Диахрон тадқиқот методлари миқдоран чегараланган бўлиб, улар тарихан 
ташкил топганлиги, яъни қўлланишига кўра узоқ даврларга бориб тақалиши 
–узоқ тарихга эгалиги билан ажралиб туради. Ушбу методлар жаҳон 
тилшунослиги амалиётида кўп асрлардан бери тиллар табиатини, таркибини 
текширишда, тадқиқ ва таҳлил қилишда фаол хизмат қилганлиги ва жаҳон 
тилшунос олимлари томонидан тўла тан олинганлиги сабабли улар 
анъанавий
162
, яъни традицион методлар деб ҳам юритилади.
Хулоса шуки, диахрон методларда вақт, замон белгиси – уларнинг 
тарихан ўтмишда юзага келганлиги тушунчаси мезон вазифасини ўтайди. 
Айнан мана шу жиҳатига кўра биз уларни диахрон – тарихий (анъанавий 
эмас) методлар деб номладик. 
Диахрон тадқиқот методларига, асосан, қуйидагилар киради:
1.
Тасвирий метод. 
2.
Қиёсий – тарихий метод. 
3.
Чоғиштириш методи. 
4.
Тарихий - қиёсий метод. 
5.
Типологик метод.