|
ADABIYOTLAR:
1.
O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi Qonun va “Kadrlar
tayyorlash milliy dasturi”.T.: 2020-55 b.
2.
Mirziyoyev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga
quramiz. “O’zbekiston”, 2017.
3.
O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha harakatlar
strategiyasi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoni. O’zbekiston
Respublikasi qonun xujjatlari to’plami, 2017-yil, 6-son,70-modda.
4.
Макаренько А.С.Педагогика. –М.: Владос, 2001г.
5.
Karimova V.M. Ijtimoiy psixologiya asoslari.‒T.,1994. ‒35b.
6.
www.ziyo.uz
MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNING MUSTAQIL MUSIQIY
FAOLIYATINI RIVOJLANTIRISHDA TARBIYACHINING ROLI
Nurmatova Iroda Toxtasinovna
Nizomiy nomidagi TDPU
"Maktabgacha ta’lim metodikasi" kafedrasi o‘qituvchisi
Bolani maktabga tayyorlash, uni faol, ijodiy, ongli ravishda harakat qilishga
o'rgatish demakdir. Bunga MTTda bolalar mustaqil musiqiy faoliyatni rivojlantirish
va uni to'g'ri tashkil etish orqali erishiladi. Mustaqil musiqiy faoliyatda bolalar o‘z
tashabbusi bilan qo‘shiq kuylaydi, raqsga tushadi, metallofonda yengil ohanglarni ijro
etadi. Ularning o'zlari "konsert", "teatr", "spektakl" o'yinlarini tashkil qilishadi. Bolalar
mustaqil musiqiy ijodida bolaning musiqani o'zi boshqarishi - o'ynashi, qo'shiq aytishi,
raqsga tushishi, takrorlashi yoki o'rganilgan biror bir narsani improvizatsiya qilishi
bilan tavsiflanadi. Tarbiyachi o'z kuzatishlariga asoslanib, har bir bolani mustaqil
musuqiy faoliyatga qiziqtirib, musiqaga qiziqish uyg'otadi. Bolalarning mustaqil
musiqiy faoliyati ularda tashabbuskorlik, mustaqillik va ijodiy faoliyat kabi shaxsiyat
xususiyatlarini rivojlantirishga yordam beradi. Bolalarning musiqa ijodkorligining
paydo bo`lishining manbai, eng avvalo, musiqa mashg'ulotlari, bayramlar va
142
ko`ngilocharlardir.Ularda olgan bilimlarini bolalar mustaqil musiqiy faoliyatda
qo'llaydilar. Olingan taassurotlar qanchalik yorqin bo`lsa, bolalar musiqani shunchalik
qiziqarli ijro etadilar.Tarbiyachining vazifasi bolalarni musiqa mashg‘ulotida olgan
ko‘nikmalarini
bolalar
bog‘chasining
kundalik
hayotida
qo‘llashga
undashdir.Bolalarning mustaqil musiqiy faoliyatini rivojlantirish uchun guruhda
bolalar musiqa asboblari, didaktik o‘yinlar, qiziqarli o‘yinchoqlar joylashtiriladigan
"musiqiy burchaklar" bilan jihozlangan bo‘lishi kerak.
Bolalarning mustaqil musiqiy faoliyatga bo‘lgan qiziqishini kuchaytirish uchun
tarbiyachi oyiga bir marta "musiqiy burchak" dagi qo‘llanmalarni yangilab, yangi
atributlar va didaktik o‘yinlar bilan to‘ldirishi kerak. Bolalarning mustaqil musiqiy
faoliyatini rivojlantirishda tarbiyachining muhim roli muammoli vaziyatlarni yaratish,
bolalarni o‘zgaruvchan mustaqil harakatlarga undash, o‘rganilgan narsalarni yangi
sharoitlarda qo‘llash qobiliyatini rivojlantirishdir.Musiqaning quvnoq ovozi, ifodali
so‘zlari, kostyum elementlari ta’siri ostida bolalar yorqin ijobiy his-tuyg‘ularga ega
bo‘ladilar. Bularning barchasi ularni his-tuyg‘ularini qo‘shiq, raqs va o‘ynashda ifoda
etishga undaydi, shuningdek har tomonlama shakllanishiga hissa qo‘shadi. Guruh
bolalarning turli xil musiqiy faoliyat turlariga jalb etish maqsadga muvofiq:
1. Bolalar musiqa asboblarida ijrochilik. Bolalar metallofon, akkordeon,
do‘mbira, baraban va boshqa cholg‘u asboblarini ijrochilikni juda yaxshi ko‘radilar,
ular mashg‘ulotda o‘rganilgan kuylar, ritmik naqshlarni ijro etishlari mumkin yoki ular
o‘zlarining kuylarini o‘ylab topadilar va ijodkorlikni namoyish etadilar. Bolalarni
ko‘pincha yangi asbobni o‘zlashtirish jarayoni o‘ziga jalb qiladi. Bunday hollarda, ular
bir-birlariga o‘rgatishadi: ushbu asbobni yaxshi chaladiganlar, o‘ynashni hali
bilmaganlarga ijro uslubini ko‘rsatadilar. Bunday yordamni ko‘pincha katta va
tayyorgarlik guruhlarida ko‘rish mumkin. Asboblarni ijrochilikda bolalar o‘zlarining
tovushlarini farqlashni o‘rganadilar, yoqtirganlarini ajratib ko‘rsatishni boshlaydilar,
o‘zlari "orkestr" tashkil qiladilar, dirijyorni tanlaydilar. Tarbiyachining vazifasi -
bolalarning ijodiy faoliyatini rag‘batlantirishdir. Bolalarning mustaqil musiqiy
faoliyatining eng yorqin shakllaridan biri bu - musiqiy o‘yindir. Kattaroq maktabgacha
143
yoshdagi bolalar ushbu o‘yin uchun zarur shart-sharoitlarni yaratadilar. O‘yin tabiatda
kengaytirilishi mumkin: bir nechta mashg‘ulotlar turlari birlashtiriladi.
2. Mustaqil musiqiy faoliyatda ishlatiladigan musiqiy va didaktik o‘yinlar -
bolalarda idrok etish, musiqiy tovushning asosiy xususiyatlarini ajrata olish
qobiliyatini rivojlantiradi: "Musiqali Loto", "Kim kuylayotganini taxmin qiling", "Ikki
baraban", "Qo‘shiqni rasmga ko‘ra ayting"va boshqalar.Bolalarning mustaqil musiqiy
faoliyatini rivojlantirishda tarbiyachining roli shundan iboratki, u bolani har xil
musiqiy faoliyat turlarida faol bo‘lishga undaydi, qulay pedagogik sharoitlar yaratadi:
bolaning musiqiy taassurotlariga ta’siri, ularning tashabbusi bilan bolalar turli musuqiy
faoliyatlarda ishtirok etadilar.
Bolalarni mustaqil musiqiy faoliyatlarini tashkil etishda tarbiyachiga quyidagi
talablar qo‘yiladi:
Musiqiy ta’lim uchun barcha dasturiy ta’minot talablarini bilish;
Guruhda o‘rganilayotgan musiqiy materialini bilishi; Guruh bolalari bilan
muntazam ravishda musiqa mashg‘lotini o‘tkazish;
Texnik vositalar yordamida guruhda musiqiy asarlarni tinglash orqali
bolalarning musiqiy tajribasini chuqurlashtirish;
Bolalarning musiqiy mahorat va ko‘nikmalarini rivojlantirish;
Bolalar tomonidan dasturiy musiqiy repertuarini o‘zlashtirishda musiqa
rahbariga yordam berish, harakatlarning aniq bajarilishi namunalarini ko‘rsatish;
Musiqa mashg‘ulotlarida musiqa rahbarining faol yordamchisi bo‘lishi kerak.
Tarbiyachi xushmuomala bo‘lishi kerak, gohida bolalarning o‘yinlarida sherik
bo‘lishi kerak. Tarbiyachining bolalarning qiziqishlari va qobiliyatlarini bilishi,
bolalarda topshiriqni samarali va mas’uliyatli bajarishiga yordam beradi. Guruhdagi
mustaqil musiqiy faoliyat bolalarning rivojlanish darajasining ko‘rsatkichlaridan biri
bo‘lib, ular bilan olib borilgan ishlar natijasida bolalar olgan, bilimlar, ko‘nikmalar
mustahkamlashga yordam beradi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarning mustaqil musiqiy faoliyati tashabbuskorlik,
ijodiy xususiyatga ega bo'lib, olingan tajribaga asoslanadi, turli shakllar bilan ajralib
turadi va o'z-o'zini namoyon qilishning dastlabki ko'rinishi hisoblanadi.
144
Oilada mustaqil musiqiy faoliyatning turli manbalari mavjud.Ulardan eng keng
tarqalgani bolalar musiqali radio va teledasturlaridir. Shuningdek, ota-onalarning
qo`shiq aytishga, cholg`u asboblarini chalishga, audio yozuvlarni yig`ishga bo`lgan
muhabbati ham bolalarda musiqagiy faoliyatga qiziqishini rivojlantiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
