Ўзбекистон республикaси олий вa ўртa мaхсус тaълим вaзирлиги низомий номидaги

Adabiyotlar: 
1.
O‘zbekiston Respublikasining “Maktabgacha ta’lim va tarbiya to‘g‘risida”gi 
Qonuni. Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 17.12.2019 y., 03/19/595/4160-
son. https://lex.uz/docs/4646908 
2.
Qodirova F., Toshpo‘latova Sh., Kayumova N., A’zamova N. Maktabgacha 
pedagogika. Darslik. -T.: “Tafakkur”. 2019 y -684 b. 
3.
Sharipova. D.J. “Ota-onalarga maktabgacha yoshdagi bolalarning gigiyenik
tarbiyasi haqida”. T.: Ilm ziyo. 2007. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

522 
4-SHO‘BA. MAKTABGACHA TA’LIM TIZIMIDA 
PSIXOLOGIK-KORREKSION FAOLIYATNI TASHKIL ETISH 
MEXANIZMLARI 
 
MAKTABGACHA YOSHDAGI AQLI ZAIF BOLALARNI 
TARBIYALASHDA OTA-ONALAR HAMKORLIGI 
 
Yu.Abdullayeva
Nizomiy nomidagi TDPU 1 kurs magistranti
Psixologik maslahatlar amaliyotida ota-onalar bilan ishlashning muhim tarkibiy 
qismi bola rivojlanishidagi o‘ziga xosliklar, sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan rivojlanish 
tahminlari haqida ma’lumotlar berish va aniq tavsiyalarni ishlab chiqish hisoblanadi.
Ota-onalarga bola rivojlanishining xususiyatlariga doir to‘la va haqqoniy 
ma’lumotlarni ota-onalarning dunyo qarashlari va ijtimoiy holatning o‘ziga 
xosliklarini inobatga olgan holda ma’lum qilish maslahat jarayonidagi psixologik 
yordam berishning zaruriy bosqichi hisoblanadi. Ma’lumotlarni tanlab olish va 
tizimlashning muhim sharti bola manfaatlarini himoyalash bo‘lmog‘i kerak. Shuning 
uchun ota-onalar dunyo qarashlarining noadekvatligida maslahatchi suhbati shunday 
qurilgan bo‘lishi kerakki, bunda ota-onalar tomonidan bola ruhiy rivojlanishining 
holati noto‘g‘ri idrok etilishini oldini olish va ota-onalar tomonidan avval egallangan 
noto‘g‘ri qarashlar va steriotiplarni o‘zgartirishga harakat qilish kerak. Ota-onalarda 
noto‘g‘ri dunyo qarashlarning mavjudligi holatida ularda “tarbiyaviy savodxonlikni” 
shakllantirishga doir profilaktik ishning muhim tarkibi sifatida maxsus ish xizmat 
qilishi kerak. 
Qator funksiyalar bolaning yaqin rivojlanish istiqbollari haqida tahmin qilish 
imkonini beradi: 
-
ota-onalar oldida muammoli alternativ doirani ko‘rsatib beradi; 
-
psixolog bilan birgalikda aniq tavsiyalarni ishlab chiqish va ularni amalga 
oshirishga doir hamkorlikdagi faoliyatga ota-onalarning asoslangan 
tayyorgarligini ta’minlaydi; 
-
korreksiyaning maqsad va usullarini izlashni yanada aqlli va “ongli” qiladi; 

---

523 
-
ba’zi tavsiyalarni rivojlanishdagi nuqsonlarni oldini olish sohasiga 
ommalashtirish imkonini beradi. 
Maslahatlarni o‘tkazishning amaliy natijasi bola rivojlanishidagi nuqsonlarni 
bartaraf etish va rivojlanishdagi salbiy oqimning oldini olishga doir tavsiyalarni ishlab 
chiqish bo‘lmog‘i kerak. Ota-onalarning o‘zlari shakllantirilgan tavsiyalarning faol 
ishtirokchilari va mualliflariga aylanishlari muhim. Faqat mazkur sharoitda bola 
tarbiyasidagi to‘g‘ri tanlovga umid qilmoq mumkin. Shu bilan birga bu yerda yetakchi 
faoliyat to‘g‘ri tanlovni amalga oshirish va uni amalda tadbiq etish yo‘llarini 
aniqlashga qodir bo‘lgan kasbiy bilimga ega psixologga tegishli. 
Ota-onalar bilan olib boriladigan yakka ish shakllari bilan bir qatorda guruhli 
ish, ya’ni ota-onalar guruhlariga rahbarlik ham maqbul hisoblanadi. Ota-onalarni guruh 
tarkibiga qo‘shish ular tomonidan farzandining muloqotdagi kishilararo qiyinchiliklari 
bilan birgalikda hissiy jihatdan qabul qilganliklari holatidaginada tavsiya etiladi.
Ota-onalar guruhlariga rahbarlik qilish o‘z oldiga ota-onalar tomonidan bola 
rivojlanish bosqichlaridagi davrlarni, uning ehtiyojlari va ularga xos bo‘lgan 
munosabatlar dinamikasini tushunmaslik holatlari kuzatilganda, munosabatlarni 
yaxshilashni maqsad qilib qo‘yadi. 
Ota-onalar guruhlariga rahbarlik qilish xususiy muammolarga doir maslahatlar 
shaklida, shuningdek maxsus ota-onalar treningi shaklida amalga oshishi mumkin. 
Zarur holatlarda ota-onalardagi mavjud psixologik muammolarni oilaviy maslahatlar 
berish doirasida hal etishga qaratilgan psixoterapevtik guruhlardagi mashg‘ulotlar 
tavsiya etilishi mumkin.
Korreksion ishlar bloki birinchidan, muammoli bolada psixika va faoliyatning 
kompensator mexanizmlarini paydo bo‘lishini rivojlantirish, ikkinchidan, bolalar 
bog‘chasi tarbiyalanuvchilarida bilish sohasidagi, hatti-harakatlardagi va shaxsiy 
mo‘ljal olishdagi ikkilamchi nuqsonlarni bartaraf etish va oldini olishga qaratilgan. 
Bunda ota-onalarni bola bilan o‘zaro faoliyatga kirishishning samaradorligini oshirish, 
kundalik hayotda uning faolligini stimulovchi o‘z imkoniyatlariga bo‘lgan ishonchni 
mustahkamlovchi alohida psixologik-pedagogik usullarga o‘rgatish nazarda tutiladi. 

---

524 
Mazkur ish maktabgacha ta’lim tashkilotining barcha mutaxassilari bilan uzviy 
aloqadorlikda amalga oshiriladi. 
Ta’limiy vazifalar bloki bolalarni jamoatchilik tajribasini o‘zlashtirish usullariga 
o‘rgatishga, ularning bilish faolligini rivojlantirish, har bir yosh davriga mos bolalar 
faoliyatining barcha turlarini shakllantirishga yo‘naltirilgan. Ta’limiy blokning muhim 
vazifasi har bir bolaning individual xususiyatlari va imkoniyatlarini hisobga olgan 
holda ularni maktab ta’limiga tayyorlash hisoblanadi.
Kichik maktabgacha yoshdagi bolalar bilan olib boriladigan korreksion ish 
dasturi intellektida nuqsoni bo‘lgan bolalarning aqliy, nutqiy, ahloqiy va jismoniy 
rivojlanish xususiyatlarini, shuningdek, bola ruhiy rivojlanishining o‘ziga xosligi, 
uning yoshi va yetakchi faoliyat turining xarakterini inobatga olib tuzilishi kerak. Bola 
maxsus maktabgacha ta’lim muassasasiga borar ekan, birinchidan, saqlangan 
motorikaga yoki harakat-tayanch apparatining shunday holatiga ega bo‘lishi kerakki, 
bunda asosiy motor funksiyalarni nisbatan yengil bajarishning (predmetni olish va uni 
ushlab qolish, u bilan monipulyatsiya etish, onsonlikcha harakatlanish, o‘tirish, yotish, 
turish, chaynash, yutish) imkoni bo‘lsin. Ikkinchidan bolalar kattalar bilan birgalikda 
va ularning yordamida amalga oshiriladigan maishiy faoliyatni egallagan bo‘lishlari 
kerak.