|
PEDAGOGIKA OLIY O’QUV YURTLARIDA KREDIT O‘QITISH
TIZIMINI TASHKIL ETISH
Nosirova M.E JDPI dotsenti,
Nosirova D.T. JDPI o’qituvchisi
Xummamatova K.X. JDPI o’qituvchisi
O’zbekistonda ro‘y berayotgan muhim ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar
zamonaviy mehnat bozorining yuqori malakali mutaxassislarga nisbatan talabning
oshib borishi bilan tavsiflanadi. Oliy ta’lim tizimi oldiga inson hayotining turli
sohalarida, shu jumladan kasbiy sohalarda eng zarur bo‘lgan kompetensiyaga ega
bo‘lgan raqobatbardosh bitiruvchini tayyorlash muammolarini hal qilish vazifasi
qo‘yilgan. Xalq pedagogikasida "kompetensiya" tushunchasi XX asrning so‘nggi
choragida o‘qishning yakuniy natijasini tavsiflovchi tushuncha sifatida qo‘llanila
boshlandi (N.V. Kuzmina, A.K. Markova, L.A. Petrovskaya). Bunda tadqiqotchilar
kompetensiyalarni tasniflash usullari turlarini ajratib olishga muvaffaq bo‘lishdi
(A.V. Xutorskoy, I.A. Zimnaya va boshqalar).
Yevropa oliy ta’limining integratsiyalashuvi, O’zbekistonning ham Boloniya
jarayonini qabul qilganligi Yevropa makoniga xos bo‘lgan o‘zgarishlarni qamrab
olishni taqozo etdi. Shu jumladan ECTS(European Credit Transfer and
Аниқ фанларни ўқитишни модернизациялаш: инновацион таълимнинг янги моделлари ва амалиёти, 2020 йил 17 апрель
114
Accumulating System) uchun yagona Yevropa kredit hisobi tizimidan foydalanishga
o‘tish, bakalavr/magistr darajalarining mehnat bozori talablariga muvofiqligini
ta’minlash va sifatli kadrlar tayyorlashning umumiy mezonlariga asoslangan
Yevropa nazorat tizimini shakllantirish zarurligini belgilab berdi. Tadqiqotchilar
professional rivojlanish bosqichlari (SH. Byuller) va "professionalizm" fazalari kabi
tushunchalarga aniqlik kiritdilar (E.A. Klimov) .
Shaxsning professional rivojlanishi uning individual xususiyatlariga va
shuningdek ta’lim mazmunini modullar ko‘rinishida tashkil etishga asoslangandir.
Bunda har bir modul oliy ta’lim bo‘lajak bitiruvchisining professional faoliyatining
qirralarini shakllantirishga xizmat qiladi. Ta’limning modulga asoslangan holda
tashkil etilishi kredit tizimining asosiy mazmunini belgilab beradi. Chet el va оссия
РоР O’zbekiston ta’limida kredit tizimi uzluksiz ta’lim olish jarayonida har bir
talabaning
professionalizmga
erishishning
individual
strategiyasini
loyihalashtirishga asoslangandir. Biroq, kredit o‘quv amaliyotini amalga oshirish
jarayonida bir qator ziddiyatlar aniqlangan:
•
ta’limning globallashuvi va noan’anaviy shakllar, usullar va o‘quv
qo‘llanmalarining saqlanishi kontekstidagi o‘quv jarayonlarini globallashuv
sharoitida ustuvor, "ochiq ta’lim", bir tizim joriy etish modelini yangilash, kredit
tayyorlash, pedagogika oliy o’quv yurtlari kredit dasturini amalga oshirish zarurligi
o‘rtasidagi
•
Boloniya jarayoni negizida O’zbekiston ta’lim tizimida kredit tizimini amalga
oshirishda pedagogika yo‘nalishidagi oliy o’quv yurtlarining o‘ziga xos
xususiyatlari mazmunidan kelib chiqib ta’limning muqobil modellarini ishlab
chiqish zarurati;
Yuqoridagi obyektiv ziddiyatlarni hisobga olgan holda pedagogika oliy o’quv
yurtlarida kredit o’qitish tizimini tashkil etishda quyidagi maqsadlar ko’zda tutiladi.
1. Pedagogika ta’lim tizimini rivojlantirishning nazariy va uslubiy shartlarini
Boloniya jarayoni kontekstida ko‘rib chiqish;
2. "Akademik kredit" tushunchasining fenomenologiyasini o‘rganish;
Аниқ фанларни ўқитишни модернизациялаш: инновацион таълимнинг янги моделлари ва амалиёти, 2020 йил 17 апрель
115
3. Pedagogika oliy o’quv yurtlarida kredit asosida o‘qitish modelining
konseptual asosini aniqlash;
4. Pedagogika oliy o’quv yurtlarida ta’lim mazmunini kreditga asoslangan
modulli tizim shaklida tashkil etish;
5. Kredit o‘qitishning texnologik modelini ishlab chiqish va pedagogika oliy
o’quv yurtlarida uni amalga oshirish amaliyotini joriy etish.
Bunda quyidagi nazariy va uslubiy asoslariga tayanish lozim
•
kompetensiyaga asoslangan yondashuv metodologiyasi (A.G.Bermus, V.I.
Bidenko, N.V. Kuzmina, E.N. Sorochinskaya, A. K. Markova, L.A. Petrovskaya, J.
Raven, A Xutorskoy va boshqalar),
axborotlashtirish va jamiyat tushunchalari (D.Bell, N.P.Moiseev, D. Tapscott,
V.P. Tixomirov, V.I. Soldatkin, S.L. Lobachev va boshqalar);
Yevropada va milliy mehnat bozorida inson kapitalining harakatchanligini
oshirish g‘oyalari (A.N. Afanasev, V.I. Baydenko, Jerri van Zantvort, Blanka Eneke,
Stiven Adam, Capano Diliberto va boshqalar);
Shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim va shaxsning oliy qiymati sifatida (E.V.
Bondarevskaya, V.V. Zaitsev, V.V. Serikov, V.T. Fomenko, N.N.Azizxodjayeva,
M.O.Ochilov, O’.Q. Tolipov va boshqalar);
•
Malakali
bo’lg’usi
o’qituvchilarni
tayyorlash
bo‘yicha
nazariy
qoidalar(D.I.Yunusova,
J.G’.Yo’ldoshev,
R.Sh.Axliddinov,B.X.Raximov,
X.I.Ibragimov va boshqalar);
•
O‘quv jarayonida kreditlardan foydalanish muammolari bo‘yicha tadqiqotlar
(A.G. Efremov, V.P.Chistoxvalov, L.S.Grebnev, YU.S.Davidov, E. N. Gevorkyan,
S.A.Ashurova, M.I.Daminov, M.M.Jampeisova, N.N.Musayeva, M.Nadjimova,
Q.T.Olimov, J.Tolipova, G.Izyetayeva va boshqalar).
Pedagogika oliy o’quv yurtlarida kredit tizimini tashkil etish quyidagilarda
o’z aksini topadi:
•
"kompetensiya", "kompetenlik", "malaka" tushunchalarining mazmunini
aniqlash va rivojlantirish;
Do'stlaringiz bilan baham: |
