Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Низомий номидаги

МАХСУС СИРТҚИ БЎЛИМ ТАЛАБАЛАРИ УЧУН “ЁШ ФИЗИОЛОГИЯСИ ВА ГИГИЕНА” ФАНИДАН СЕССИЯ ОРАЛИҒИ НАЗОРАТ ИШИ ТОПШИРИҚЛАРИ
1-топшириқ. Саволларга жавоб беринг.

1. 
   Давлатимизнинг ёш авлодни тарбиялаш ва соғлиғини ҳимоя қилиш ёълида олиб бораётган ишлари.
   
2. 
   Акселерация қандай жараён?
   
3. 
   Ёшлик даврларининг морфологик ва физиологик хусусиятлари
   
4. 
   Ирсият ва ирсий касалликлари.
   
5. 
   Инсон организмига ташқи муҳит омилларининг таъсирлари.
   
6. 
   Нерв системасининг аҳамияти ва гигиэнаси.
   
7. 
   Олий нерв фаолиятининг типлари.
   
8. 
   Болаларда невроз касалликлари ва уларни олидни олиш.
   
9. 
   Уйқу, туш кўриш ва гипноз, уйқу гигиэнаси.
   
10. 
    Таълим – тарбия гигиэнаси қандай масалаларни ўз ичига олади?
    

1 topshiriq. Javoblari
1. Davlatimiz yosh avlod soğliğini saqlash va tarbiyalash yulida kata kata ishlarga yul quymoqda.
Masalan
Maktabdagi taʼlim tizimini yahshilanishi
Yoshlarni vaqtini unumli utqazish maqsadida har bir mahallada fudbol uyini uchun muljallangan meni stadionlar.
Shahmat, suzish, taykvando, gimnastika va yana birqancha tugaraklarning
ochilishi bunga yaqqol misol boʻla oladi.
Yoshlarga berilayotgan imkoniyatlardan yana biri, Ózbekiston respublikasi prezidentining, yoshlar ittifoqi faoliyatini takomillashtirish chora tadbirlari tuğrisidagi qarorida belgilangan vazifalar ijrosini taminlash hamda yoshlar órtasida kitobxonlik madaniyati shakillantirish .Ularni kitobga bulgan qiziqishlarini kuchaytirish maqsadida tashkil etilgan yosh kitobxon kurik tanlovidir.
2. Akselerasiya - yosh avlodning róhan va jismonan tezlashuvidir
U ikki guruhga bulinada yane Ijtimoiy va Biologik akselerasiya
Biologik - akselerasiya deganda insonning biologik rivojlanishiga
ta'luqli barcha ózgarishlarni tushinish kerak
Ijtimoiy -akselerasiyaga bolalar bilimlarini hajmini ulardan 50-100
yil ilgari yashagan tengdoshlarinikiga nisbatan ortganligini tushinish kerak
3. Yosh fiziologiyasi va gigiyena fani biologiyaning mustaqil bir tarmog`i hisoblanib, ikkita alohida fanning birikmasidir. Bu fanlar o`zaro bir-birini to`ldiradi va yosh avlodni tarbiyalashda katta ahamiyatga ega. Shuning uchun ham Yosh fiziologiyasi va gigiyena fani 1970 yildan boshlab pеdagogika oliy o`quv yurtlarining o`quv rеjasiga kiritildi.
4. Irsiyat--organizmning oʻz belgilari va xususiyatlarini kelgusi avlodlarga oʻtkazish, yaʼni organizmlarning oʻziga oʻxshash nasllarni bun-yod etish xossasi..
Irsiy kasaliklar--genetik informatsiya (irsiy axborot) ning buzilishi natijasida kelib chikadigan kasalliklar; asosan, xromosomalar yoki genlardagi mutatsiyalar tufayli paydo boʻlib, nasldannaslga oʻtadi.
5. Inson organizmiga tashqi muhit sezilarli darajada taʼsir koʻrsatadi,
Bular havoda mavjud bulgan changlar ,moshinadan va kata kata korxonalardan chiqayotgan tutun lar ,odam soğliği uchun zararli bulgan ichimliklar ,oziq ovqatlar, tamaki mahsulotlari va yana bir qancha zararli narsalar mavjud.
Shahar joylarda yashovchi insonlar moshinalardan chiqayotgan tutunlarning malum qismini ichiga yutadi va bu ópkaning kasallanishiga yoki soğliğini yuqotishiga olib kelishi ham mumkin.
Tashqi muhitda odam organizmiga foydali narsalar ham mavjud.
Odam tanasi malum vaqit quyoshga toblantirilsa ,tanadagi malum bir kasalliklar chiqib ketishi fanda isbotlangan.
6. Odamning xulq - atvori, aql-idiroki, fikirlashi, ongi, boshqalar bilan muomalasi va shu kabi barcha ruhiy xususiyatlarini uning oliy nerv faoliyati belgilaydi.
Inson tugʻilganidan boshlab butun Umir davomida aqliy va jismoniy faoliyatining takomillashishi ya'ni tarbiyanalishi, bilim olishi, hunar órganishi miya póstloğidagi nerv markazlarining funksional holatiga bogʻliq. Har bir odam tabiatning eng muhum mójizasi boʻlgan miyani ehtiyot qilishi va uni takomillashtirish uchun zarur bólgan gegena chora-tadbirlariga amal qilishi zarur.
2-топшириқ. Атама ва тушунчаларни таърифланг.

Гетерохрония

Hayvonlar va oʻsimliklar naslida organlar shakllana boshlashi vaqti va tezligining ajdodlariga nisbatan oʻzgarishi. Organ shakllanishining ancha erta boshlanishi va rivojlanishining tezlashuvi yoki organning keyinroq shakllanishi va rivojlanishining sekinlashuvi orqali namoyon boʻlishi mumkin. Organ funksiyasining boshlanishi boʻlganligi uchun ontogenez davridagi muhit sharoitiga bogʻliqboʻladi.

Ирсият
Organizmning oʻz belgilari va xususiyatlarini kelgusi avlodlarga oʻtkazish, yaʼni organizmlarning oʻziga oʻxshash nasllarni bun-yod etish xossasi.

Авитаминоз

Organizmda vitaminlar yetishmasligi natijasida paydo boʻladigan kasallik. Masalan, vitamin C yetishmasligi lavsha (singa), vitamin B, yetishmasligi beriberi, vitamin D yetishmasligi raxit, vitamin RR yetishmasligi pellagra kasalligiga sabab boʻladi. Homiladorlikda, koʻpincha tuqqandan keyin roʻy beradigan chillashir kasalligi ham A. natijasidir. Bitta vitamin yetishmasa, mono, kup vitamin yetishmasa, poli kelib chiqadi.



3-топшириқ. Расмларга оид билимларни баён қилинг.


Eshituv suyakchalari.(2-rasim)1–bolg‘acha; 2–bolg‘acha boshchasi;3-ulanish chiziği 4–sandoncha; 5–qisqa oyoqcha; 6–uzun oyoqcha; 7–yasmiqsimon o‘simta; 8–uzangi bosh chasi; 9–uzangi; 10–uzangi asosi; 11–oldingi va orqa oyoqchalar; 12–bolg‘tachadastasi;13–bolg‘achaning oldin ósiqchasi

Рақамларга оид қисмларни номланг.

4-топшириқ. Кейс ечимини баён қилинг.