Ўзбекистон Республикаси олий ва Ўрта махсус таълим Вазирлиги Наманган муҳандислик-қурилиш иститути

Қурилиш материалларидаги мумкин бўлган нуқсонлар
Бино ва иншоотларнинг ишончлилиги ва узоқяшовчанлиги аксарият ҳолларда қандай материалдан қурилганлигига боғлиқ. Қурилиш материалларини сифат кўрсаткичлари стандартларда белгилаб қўйилган бўлсада, баъзи ҳолларда уларни тайёрлаш жараёнида етарли сифат назоратини бўлмаслиги натижасида унинг таркибида, ўлчамларида камчиликларга йўл қўйилиши натижасида нуқсонлар вужудга келади. Темир бетон ва ғишт-тош конструкцияларда кузатиладиган нуқсонларни асосий сабаби ҳам бирламчи хом-ашё, бетон, ғишт, қоришманинг сифатсизлиги, шу билан бирга ишлаб чиқариш технологиясига амал қилинмаслиги бўлиши мумкин.
Одатда нуқсонлар назорат қилиш қийин бўлган участкаларда, туташмаларда, арматуралаш фоизи катта бўлган жойларда ҳамда қиш шароитларида қурилиш ишларини олиб борилганда рўй беради.
Бетон ёки қоришма таркибида сўнмаган оҳакни бўлиши сувоқда “ғурра” шаклидаги чиқиқлар бўлишига сабаб бўлади.
Ғиштли деворларда учрайдиган кўзга ташланувчи нуқсонларга қуйидагиларни келтириш мумкин: горизонтал текисликдан оғувчи ва қалин бўлган чоклар, чокларни боғлаш, устунлар ва оралиқ деворларни арматуралаш ҳамда деворларнинг вертикалдан оғиш ҳолатлари. Бундай нуқсонлар ишнинг олиб борилиши жараёни етарлича назорат қилинмаганлигидан келиб чиқади. Бевосита кўзга ташланмайдиган нуқсонларга паст маркали ғиштни ёки қоришмани қўлланилишини мисол қилиш мумкин.
Юқорида келтирилган нуқсонлар биринчи ҳолатда чўкиш ва бузилишга олиб келса, иккинчи ҳолатда эса деворнинг музлаши, захлаши ва ҳ.к. га олиб келади.
Горизонтал чокларнинг ўртача қалинлиги 12 мм (8 дан 15 мм гача) ни, вертикал чокларники эса 10 мм ни ташкил этади. Терманинг кўтариш қобилиятини ошириш мақсадида девор арматураланади. Қўлланилаётган арматура тўрининг симларининг қалинилиги 3-8 ммни ташкил қилади. Сим тўр албатта пайвандланган, боғланган ёки зигзаг шаклида эгилган бўлиши лозим. Устунлар ва оралиқ деворларда сим тўрларнинг мавжудлигини текшириш учун уларнинг учлари горизонтал чоклардан 2-3 мм чиққан ҳолда бўлиши лозим.
Дарзлар – конструкциянинг юкланиши ва деформациясининг ташқи белгисидир. Конструкцияда дарзлар турли сабабларга кўра пайдо бўлиб, турлича даражадаги асоратлар қолдиради. Шунинг учун улар аҳамиятига кўра хавфли ва хавфсиз турларга бўлинади. Конструкцияда дарзлар аниқланганда, уларнинг келиб чиқиши сабаби ва кўрсаткичи, ривожланиши ёки турғунлиги ҳақида билиш зарурдир.