Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик – технология институти

11-ЛАБОРАТОРИЯ МАШҒУЛОТ
КАНОП ТОЛАСИНИНГ ЭГИЛУВЧАНЛИГИ ВА МУСТАҲКАМЛИГИНИ АНИҚЛАШ


Ишнинг мақсади:
Каноп толасининг эгилувчанлигини ва мустаҳкамлигини аниқлаш усулини ўрганиш.
Топшириқлар:
1.Қуйида келтирилган ибораларнинг қоидалари ёзилсин:
- каноп толасини эгилувчанлиги;
- каноп толасининг мустаҳкамлиги.
2.Каноп толасини эгилувчанлигини аниқловчи ГВ-2 асбобининг иш усули ўрганилиб, тасвири чизилсин.
4.Каноп толаси мустаҳкамлиги аниқловчи ДКВ-60 ускунасининг иш услуби ўрганилиб, тасвири чизилсин.
Ишни бажариш тартиби:
Тайёрланган 10 дона каноп толаси намуналарини (узунлиги 27 см, массаси 420 мг) эгилувчанлигини ва уларнинг мустаҳкамлиги аниқланади ва натижалар тегишли жадвалларга ёзилади.
Каноп толасининг эгилувчилиги деб - толаларни ўз массаси таъсирида егилишига айтилади.
Каноп толасининг мустаҳкамлиги деб - чизиқли зичлиги 1,56 ктекс бўлган тўданинг узишга сарифланган кучга айтилади.
Таралган каноп партиясидан 30 та сиқим намуна тайёрланади. Каноп толасининг эгилувчанлиги ва мустаҳкамлигини аниқлашимиз учун 30 та сиқимнинг узунлиги бўйича 3-4 г оғирликдаги тутамлар олинади. Олинган тутамлар 27 см узунликда қирқилади. Бу тутамларни текислаб, тароқ ёрдамида тараб 420 мг масса ҳосил қилинади. Ҳаммаси бўлиб, 20 та тутам олинади. Ишни амалга оширишдан олдин бу тарамларни тартибга солиш учун ва текис ҳолида бўлиши учун маълум бир оғирлиқдаги куч ёрдамида 6 соат давомида босим остида ётади.

35-расм. Каноп толаларининг оғирлигини аниқловчи тарози.
Ҳар бир тутамнинг эгилувчанлигини аниқлаш бирини гибкомер ГВ-2 ускунасини горизонтал май қуйилади. Тутамлар қисқич 2 ёрдамида маҳкамланади 4 жойлашган тумблер 3 тугмачаси босилади; текисликнинг чап ва ўнг қисми бўйлама жойлашишига боғлиқ ҳолда бир хил тезликда ҳаракатлана бошлайди, толанинг икки томони егилади. Шунда шкала 6 иккала томоннинг егилиш қиймати ёзиб олинади, натижаларга асосан ўртача қиймати чиқарилади.

36-расм. Эгилувчанликни аниқловчи ГВ-2 ускунаси.

Каноп толасининг мустаҳкамлигини узунлиги 30 см ва оғирлиги 420 мг бўлган тутамларни ДКВ-60 ускунасида узиш йўли билан аниқланади. Ҳар бир тутамлар ускунанинг 1 ва 2 қисқичларига муруват билан маҳкамланади. Унда жойлашган дастак 3 резбали қисми 4 билан биргаликда айлантирилади. Устуннинг чапки ҳолати тиргак 5 ёрдамида қайд қилинади. Қисқичлар орасидаги узунлик 100 мм.

Тутамлар қисқичларга маҳкамлангандан сўнг, даста 3 бир хил тезликда айлантирилади ва ўнг қисқич ҳаракатланади. Қисқич 1 тортувчи 6 призма 7 билан боғлиқ бўлиб, унда жойлашган маятник 9 диск 8, марказ 10 бўйича айлана бошлайди. Кўрсаткич 11 марказга 10 маълум бир ишқаланишда ғилдиракка 12 туртки беради. Кўрсаткич маълум бир бурчакка оғади ва мустаҳкамлик қиймати шкалада 13 яққол кўринади.

37-расм. ДКВ-60 узиш ускунасининг шакли.
1,2-қисқич; 3-дастак; 4-мурват; 5-тиргак; 6-тортувчи; 7-призма; 8-диск;
9-маятник; 10-марказ; 11-кўрсаткич; 12-ғилдирак; 13-шкала; 14-гайка.
Юқоридаги ускуналардан олинган қийматлар мос равишда қуйидаги жадвалга тўлдирилади.
14-жадвал.

Кўрсаткичлар сони	Ўлчовлар сони										Натижа йиғиндиси
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Эгилувчанлик, мм.
Мустаҳкамлик, даН

Олинган натижалар асосида қуйидаги келтирилган катталиклар ҳисобланади:

а) Толанинг ўртача эгилувчанлиги, мм.
, мм
б) Толанинг ўртача мустаҳкамлиги, даН
, даН
в) Эгилувчанлик бўйича нотекислик коэффициенти;

г) Мустаҳкамлик бўйича нотекислик коэффициенти

бунда
n - ўлчовларнинг умумий сони;
n₁ - ўртача қийматдан кичик бўлган кўрсаткичлар сони;
, - эгилувчанлик ва тола мустаҳкамлигининг барча ўлчовлардаги қийматларининг йиғиндиси;
, - эгилувчанлик ва тола мустаҳкамлигининг айрим ўлчовларидаги ўртача қийматдан кичик бўлганларини қийматларининг йиғиндиси.
Барча ҳисоблардан бажарилгандан сўнг, олинган натижалар ГОСТ 11191-77 бўйича таққосланиб каноп толасининг сифати (нави) аниқланади.