Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган давлат университети

Muammoni kelib chiqish sabablari
Muammoni yechish yо‘llari va Sizning harakatlaringiz
Masalan: Toza ichimlik suvining kamligi	Masalan: Suvni toza saklashga e’tiborning kamligi	Masalan: Tabiat va suvni saklashga oid tadbirlar о‘tkazish

8-sinf Milliy istiqlol g‘oyasi va ma’naviyat asoslari fani dasturidagi “Qonun ustuvorligi” mavzusini о‘tishda “Tanqidiy fikrlash” usulidan foydalanish mumkin:
Demokratik jamiyatda har bir fuqaro о‘z muammosini oqilona yechish qobiliyatiga ega bо‘lishi kerak. Shu boisdan о‘quvchilarni bahs-tortishuv orqali masalaning yechimini topishga kо‘proq jalb etish lozim.
Savollarni yechishda о‘quvchilarda tinglash, muloqot olib borish, turli fikrlarni taqqoslash, о‘zgalar fikriga befarq qaramaslik kabi odatlar shakllana boradi, masalani yechish va hukm chiqarish, analitik fikrlash qobiliyati rivojlanadi, munozara yuritish, yechimlarni tо‘g‘ri topish malakalari о‘zlashtiriladi.
Mavjud voqelikni tanqidiy fikrlash asosida baholash quyidagi bosqichlardan iborat bо‘lishi mumkin:

1. 
   О‘quvchining о‘z fikrini erkin ifodalashi.
   

О‘quvchiga aytilgan muammo bо‘yicha о‘z о‘rnini aniqlab olishi uchun imkon beriladi. Masalan, Jamiyatda qonun ustuvorligining ahamiyati qandayligi tо‘g‘risida о‘quvchidan javob olish uchun qator savollar bilan murojaat qilish mumkin: Sizning fikringiz qanday? Bu haqda siz qanday fikrdasiz? va boshqa.

2. 
   О‘z fikrini oydinlashtirish.
   

О‘quvchining fikrini yanada aniqlashtirish maqsadida unga qо‘shimcha tarzda quyidagi savollar beriladi: Bu bilan nima demoqchisiz? О‘z fikringizni tushuntira olasizmi? Bu nima degani?

3. 
   О‘quvchilar fikrlarini asoslanganligini tekshirish.
   

Bunda quyidagi savollar berilishi mumkin: Nima uchun siz aynan shunday deb о‘ylaysiz? Sizning mavqeingizni tasdiqlovchi qanday asoslar bor? Nima uchun sizda shunday fikr tug‘ildi? О‘z fikringizni qanday isbotlaysiz?

4. 
   О‘zgalar fikrini о‘rganish.
   

Inson о‘z fikrining ojizligini har doim ham tan olavermaydi. Shuningdek, suhbatdoshining fikriga hurmat-ehtirom bilan ham qarayvermaydi. Bu holatni kо‘proq о‘smirlarda kuzatish mumkin. Ba’zan muammolar yechimini topishda о‘zgalar fikrini tinglash kо‘nikmasi juda asqotadi. Bu kо‘nikmani о‘quvchilarda shakllantirish uchun quyidagi savollar bilan murojaat qilish mumkin: О‘z fikringizga muqobil bо‘lgan holatni ayta olasizmi? Bu haqda boshqalar nima deydi? Tanqidga uchrashingiz mumkin?

5. 
   О‘zi va о‘zgalar fikrini tahlil etish.
   

О‘quvchi о‘z fikri bilan о‘zgalar fikrini о‘zaro taqqoslash, ilmiy asoslangan holatni aniqlash uchun fikrlar qarama-qarshiligini tahlil etishi kerak. Shunda quyidagi savollar asqotish mumkin: о‘z fikringiz qanday? Qarshi tomonning dalil-isboti nima uchun tо‘g‘ri yoki notо‘g‘ri? Qanday fikrlar sizni qanoatlantiradi?
Tahlil qilinayotgan muammo bо‘yicha turli fikrlarning mantiqiy natijalarini о‘rganish uchun savollar: Agar sizning g‘oyangiz qabul qilinsa, nima rо‘y berishi mumkin? U jamiyatga qanday ta’sir kо‘rsatadi? Foyda beradimi?
6. Muammo natijasini qabul qilish.
Bu “tanqidiy fikrlash” usulining sо‘nggi bosqichi hisoblanib, о‘quvchilar fikrlari qaytadan baholanadi va muttanosiblik aniqlanadi. Buning uchun: Qaysi natija eng qulay va ishonchli? Kimning chiqishi maqsadga muvofiq bо‘ldi? Siz bahsga qanday nuqta qо‘ygan bо‘lardingiz? kabi savollar asqotishi mumkin.