Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик-қурилиш институти

Ҳамма S-P
«Ҳамма файласуфлар донишманддир». 
Ҳеч бир S-P эмас. «Ҳеч бир файласуф нодон эмас».
Ҳеч бир S-P мас эмас. «Ҳеч бир уй пойдеворсиз эмас». 
Ҳамма Sэмас Рдир. «Ҳамма уй бўлмаган жой пойдеворсиз». 
«Ҳеч бир қулликда яшаётган одам эркин эмас». 
«Ҳамма қулликда яшамаётган одам эркиндир». 
«Ҳеч бир ватанпарвар сотқин эмас». 

---

85 
«Ҳамма ватанпарвар бўлмаганлар – сотқиндир». 
Баъзи S-P. «Баъзи одамлар касалдир». 
Баъзи S-P эмас. «Баъзи одамлар касал эмас».
«Баъзи қонунлар халқ учун фойдалидир». 
«Баъзи қонунлар ишчилар учун фойдали эмас». 
«Баъзи мусиқачилар ашула айтади». 
«Баъзи мусиқачилар ўқитувчи эмас». 
Баъзи S-P сиз эмас. «Баъзи натурал сонлар жуфт эмас». 
Баъзи S эмас-P дир. «Баъзи натурал сонлар тоқдир». 
«Баъзи табиатшунослар файласуф эмас». 
«Баъзи табиатшунослар олимдир». 
II. Алмаштириш (konversio) усулида хулоса берилган мулоҳазадаги 
субъект ва предикатнинг ўрнини алмаштириш орқали келтириб 
чиқарилади. Алмаштиришда терминлар ҳажми ўзгармаслиги лозим 
бўлади, акс ҳолда берилган мулоҳазадан нотўғри хулоса чиқиши мумкин. 
Соф алмаштириш: Ҳамма S-P 
«Ҳамма тирик мавжудотлар кўпайиш хусусиятига эга». 
«Ҳамма кўпайиш хусусиятига эга бўлганлар – тирик мавжудотдир». 
Торайтирилган алмаштириш: 
«Ҳамма дельфинлар сут эмизувчилардир».
«Баъзи сут эмизувчилар дельфинлардир». 
Соф аламаштириш. 
Баъзи S-P
«Баъзи қушлар йиртқичдир». 
Баъзи P-S эмас «Баъзи йиртқичлар қуш эмас». 
Кенгайтирилган алмаштириш 
Баъзи S-P «Баъзи мусиқачилар скрипкачи». 
Ҳамма P-S
«Ҳамма скрипкачилар мусиқачилардир». 
Алмаштириш 
усулида 
мулоҳазадаги 
терминларнинг 
ўрни 
алмаштирилиб хулоса чиқарилади. Мулоҳазадаги S ва Р нинг ҳажми 
аниқланади, агар ҳажми мос келмаса тўғри хулоса чиқариб бўлмайди. 
Алмаштириш 
усули 
тушунчага 
берилган 
таърифларнинг 
тўғрилигини аниқлашда ёрдам беради.
III. Предикатга қарама-қарши қўшиш (kontrapositio) бу усулда 
берилган мулоҳаза аввал айлантирилади, сўнг алмаштирилади. Натижада 
ҳосил қилинган мулоҳазанинг субъекти асос мулоҳаза предикатига зид, 
предикати эса унинг субъектига мос бўлади: