Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номли

Педагоглар билан олиб борилган аниқловчи ва назорат тажрибаси 
натижалари ўртасидаги статистик тафовут (Стъюдент мезони бўйича) 
Психологик 
ўзгарувчилар 
Иш стажи
М
1 
М
2 
t – статистик 
фарқ 
кўрсаткичи 
Экспериментал 
гуруҳ(касбий стресс 
даражаси юқори
педагоглар) 
натижалари 
5 йилгача 
19,1 
15,4 
2,97** 
10 йилгача 
18,7 
14,8 
3,03** 
15 йилгача 
22,1 
18,1 
3,14** 
15 йилдан юқори 18,6 
18,2 
0,2 
Изоҳ: * p≤0.05; ** p≤0,01. 
Олинган натижаларга кўра, 5 йилгача иш стажига эга бўлган 
педагогларимизда (t=2,97; p≤0,01), 10 йилгача иш стажига эга бўлганларда 
(t=3,03; p≤0,01), 15 йилгача бўлганларда (t=3,14; p≤0,01) аҳамиятли статистик 
тафовутлар аниқланди. Психокоррекцион дастар орқали педагоглардаги
низоли вазияларга нисбатан муносабатнинг ўзгарганлиги, стрессли вазиятларни 
когнитив енгиб ўта олиш, атрофдаги воқеликни ва ўз-ўзини оптимистик идрок 
қилишнинг кучайганлигини, ўзига рефлексив муносабатни, ўз-ўзини 
ривожлантиришга интилиш тенденциясининг ортганлигини, ассертив хулқ, 
шахслараро муносабатларда толерант муносабат ва ҳамкорликка интилишни, 
“Мен”нинг конструктив ҳолатини сақлашга интилиш, ўз эмоцияларини 
рефлексив тарзда намоён қилишни, соғлом турмуш тарзи кечириш учун кун 
тартибига риоя қилиш масаласига адекват муносабатни шаклланганлигини 
кўришимиз мумкин.
Экспериментал гуруҳимизнинг 15 йилдан ортиқ педагогик стажга эга 
бўлган синалувчиларида аҳамиятли статистик фарқ кузатилмади. Бунга асосий 
сабаб педагогларимиздаги тафаккур ригидлиги, ўз позицияси, қарашларини 
ўзгартиришдаги муаммолар, педагогларнинг ўз турмуш тажрибасига боғлиқ 
равишда услубини ўзгартиришни истамаслиги билан боғлиқдир. Бу тоифадаги 
синалувчиларда касбий стрессга барқарорликни шакллантириш учун келгусида 
тизимли равишда психокоррекцион, психопрофилактик тадбирларни олиб 
бориш мақсадга мувофиқ деб ҳисоблаймиз.
Юқоридаги маълумотлар асосида хулосаларни шакллантириш мукин: 
1.
Педагогик фаолият ҳам интеллектуал, ҳам ижтимоий, ҳам жисмоний 
фаолликни талаб қиладиган “ҳар томонлама фаол” касб эгаси бўлганлиги боис 

---

240 
доим стрессоген омиллар қуршовида бўлади. Педагоглардаги касбий стрессга 
мойиллик даражаси иш стажига боғлиқ эканлиги аниқланди. Унга кўра, касбий 
стресс даражаси юқори бўлганларни 15 йилгача ва 15 йилдан юқори иш 
стажига эга бўлган педагоглар, касбий стресснинг паст даражаси эса 5 ва 10 
йилгача иш стажига эга бўлган педагоглар ташкил қилди. 
2.
Шахсда стрессга барқарорликни шакллантиришда саноген тафаккур, 
гештальт терапия, релаксация, когнитив терапия усулларидан фойдаланиш 
самара беради.
3.
Психокоррекцион дастур қўлланилганидан сўнг педагогларда касбий 
стресс даражаси пасайиб, уларнинг ўз-ўзига берадиган баҳоси, стрессли 
вазиятларни адекват баҳолаш, ўз эмоцияларини рефлексив бошқариш 
кўникмаси, низоли вазиятларда конструктив муносабатларга интилиш 
тенденцияси кучайганлиги аниқланди.