Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий Университети

Белгиларнинг бириккан ҳолда ирсийланиши ва кроссинговер.


193-масала*. Қуйидаги генотипга эга бўлган организмлар ҳосил қиладиган гаметалари бўйича қандай фарқ қилади?
A B A B A b
1) ═ ═ ; 2) ═══ ; 3) ═══
a b a b a B
Масаланинг ечилиши:
Бу масалада берилган уччала организм ҳам генотип бўйича дигетерозиготали, лекин улар бир-биридан генларнинг хромосомаларда қандай тартибда жойлашганлиги билан ва шунга кўра ҳосил қиладиган гаметаларининг генотипи ҳамда уларнинг типлари билан фарқ қилади.
A B A B A b a B a b
1) ═ ═ - ─ ─; ─ ─; ─ ─; ─ ─ ёки AB, Ab, aB, ab типдаги гаметаларни
a b ҳосил қилади. Чунки A ва B генлари бошқа-бошқа хромосомаларда жойлашган.
A B A B a b
2) ═══ = ─── ; ─── типдаги, яъни фақат икки типдаги (агар A ва B
a b генлари орасида, гомологик хромосомалар ўртасида
кроссинговер кетмаса) гаметаларни ҳосил қилади.

A b A b a B

3) ═══ = ─── ; ─── типдаги гаметаларни ҳосил қилади.
a B


194-масала*. Маккажўхори ўсимлигида доннинг сариқ бўлиши (A) оқ бўлиши (a) устидан ва доннинг силлиқ шакли (B) буришган шакли (b) устидан тўлиқ доминантлик қилади. A ва B генлaри битта хромосомада жойлашган. Уларнинг рецессив аллеллари a ва b шу хромосоманинг гомологида жойлашган. Сариқ, силлиқ донли ўсимликлар оқ, буришган донли ўсимликлар билан чатиштирилганда, F₁ ва F₂ да ўрганилаётган белгилар бўйича қандай генотип ва фенотипга эга бўлган ўсимликлар олиш мумкин? F₁ ўсимликлари оқ, буришган донли ўсимликлар билан чатиштирилса, кейинги авлодда олинган ўсимликларнинг генотип ва фенотипи қандай бўлади?
Масаланинг ечилиши:
1) P ♀ сариқ, силлиқ Х ♂ оқ, буришган
A B a b
═══ ═══
A B a b
A B a b
g ─── ───
A B
F₁ ═══ - сариқ, силлиқ
a b

2) P ♀ сариқ, силлиқ Х ♂ сариқ, силлиқ

A B A B
═══ ═══
a b a b
A B a b A B a b
g ───, ─── ─── , ───
A B A B A B a b
F₂ ═══ ═══ ═══ ═══
A B a b a b a b
3 сариқ, силлиқ 1 оқ, буришган
3) P ♀ сариқ, силлиқ Х ♂ оқ, буришган
A B a b
═══ ═══
a b a b

A B a b a b

g ───, ─── ───
A B a b
F_B ═══ ═══
a b a b
1 сариқ, силлиқ 1 оқ, буришган
Сариқ, силлиқ донли маккажўхори ўсимликлари оқ, буришган донли ўсимликлар билан чатиштирилганда, F₁ да фақат сариқ, силлиқ донли ўсимликлар олинади. F₂ да эса F₁ ўсимликлари дигетерозиготали бўлишига қарамасдан 3:1 нисбатда сариқ, силлиқ ва оқ, буришган донли иккита фенотипик синфларга оид ўсимликлар олинади. Бунга сабаб, A ва B генларининг битта хромосомада бириккан ҳолда жойлашганлигидир. F₁ ўсимликлари оқ, буришган донли ўсимликлар билан чатиштирилганда, агар A ва B генлари орасида кроссинговер кетмаса, F_B да 1:1 нисбатда сариқ, силлиқ ва оқ, буришган донли ўсимликлар олинади.