Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий Университети

106-масала*. Дрозофила пашшасида кўз рангининг жигарранг бўлиши A генига ва оч қизил бўлиши B генига боғлиқ. Генотипда ҳар иккала доминант геннинг бирга келиши кўз рангининг қизил бўлишини таъминлайди. Шу генларнинг рецессив аллеллари йиғиндиси эса кўз рангининг оқ бўлишини белгилайди. Қуйидаги генотипларга эга бўлган пашшаларнинг фенотипини аниқланг:
1) AABB; 2) AaBb; 3) Aabb; 4) aaBB; 5) aabb.
Масаланинг ечилиши:
Генотип Фенотип
1) AABB - қизил кўзли;
2) AaBb - қизил кўзли;
3) Aabb - жигарранг кўзли;
4) aaBB - оч қизил кўзли;
5) aabb - оқ кўзли.


107-масала*. Қизил кўзли дрозофила пашшалари, оқ кўзли пашшалар билан чатиштирилганда, кейинги авлодда олинган пашшаларнинг 1/4 қисми қизил кўзли, 1/4 қисми жигарранг кўзли, 1/4 қисми оч қизил кўзли ва 1/4 қисми оқ кўзли бўлган. Чатиштириш учун олинган ва чатиштиришдан кейин олинган пашшаларнинг генотипини аниқланг ва нима учун 1:1:1:1 нисбатда ажралиш кетганлигини тушунтириб беринг. Дигетерозиготали қизил кўзли пашшалар ўзаро чатиштирилса, кейинги авлодда қандай фенотипга мансуб пашшалар олинади? Фенотипик синфларнинг нисбатини аниқланг.
Масаланинг ечилиши:
Қизил кўзли пашшалар рецессив гомозиготали (aabb) оқ кўзли пашшалар билан чатиштирилганда кейинги авлодда тўртта фенотипик синфга ажралиб кетиши қизил кўзли пашшаларнинг дигетерозиготалигидан далолат беради. Шунга кўра, олинган натижани қуйидагича ифодалаш мумкин:
қизил оқ
P ♀ AaBb X ♂ aabb
g AB, Ab, aB, ab ab
F_B AaBb - қизил
Aabb - жигарранг
aaBb - оч қизил
aabb - оқ
F_B да 1:1:1:1 нисбатда ажралиш кетишнинг сабаби дигетерозиготали қизил кўзли пашшаларнинг тўрт типда гаметалар ҳосил қилишидир.
Дигетерозиготали қизил кўзли пашшалар ўзаро чатиштирилганда, кейинги авлодда қуйидаги натижани олиш мумкин:
қизил қизил
P ♀ AaBb X ♂ AaBb
g AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab
F₁ генотипик синфлар фенотипик синфлар
1. AABB = 1 қизил
2. AABb = 2 қизил 9/16 AˍBˍ; қизил
3. AaBB = 2 қизил
4. AaBb = 4 қизил
5. Aabb = 1 жигарранг 3/16 Aˍbb; жигарранг
6. Aabb = 2 жигарранг
7. aaBB = 1 оч қизил 3/16 aaBˍ; оч қизил
8. aaBb = 2 оч қизил
9. aabb = 1 оқ 1/16 aabb; оқ.
Бу ерда ҳам тўртта фенотипик синфларга мансуб пашшалар ҳосил бўлади, лекин уларнинг нисбати 9:3:3:1 бўлади.
Дрозофила пашшасида кўзнинг қизил рангда бўлиши доминант A ва B генларнинг комплементар таъсирига боғлиқ.