Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон

13. Товарни баҳолаш усулларини танлаш.
Фирма ўз товарига баҳо ўрнатишда учта муоммага дуч келади;

1. 
   Ниҳоятда паст баҳо белгилаш (товар таннархи) – бу холатда фойда олиш имконияти йўқ.
   
2. 
   Ниҳоятда юқори баҳо белгилаш (ноёб, нодир, камдан–кам учрайдиган товарлар)- бу холатда фойда олиш имконияти жуда юқори бўлади, лекин товарга талаб паст бўлиш мумкин.
   
3. 
   Мумкин бўлган баҳо – товар таннархи, рақоботчилар товари нархи, олмаштирувчи товар нархи, нодир товарлар нархи.
   

Бу муоммаларни ечиш, товарга аниқ бир нарх ўрнатиш учун товарларни баҳолашнинг қуйидаги усулларини кўриб чиқамиз:

1. 
   Баҳони ўртача харажатларга фойдани қўшиб ҳисоблаш усули – товарнинг таннархига (10 доллар) наценка (25%) қўшиш йўли билан товарни (12,5 долларга) сотиш натижасида фойда олиш мумкин. Бу фойданинг маълум қисми сотувчиники (1 доллар) қолгани товарни ишлаб чиқаручиники (2,5доллар) ҳисобланади.
   
2. 
   Баҳони зарар кўрмасликни тахлил қилиш ва фойдани таъминлаш усули билан ҳисоблаш –Товарни ишлаб чиқарувчи қуйдаги 3 та холотни ҳисобга олди:
   

• 
  Товарни ишлаб чиқариш учун сафланадиган харажатларни ҳисобга олиш,(100 дллар)
  
• 
  Товарни сотишдан олинадиган маблағни ҳисаблаш,(150 доллар)
  
• 
  Мақсадли фойдани аниқлаш (50 доллар)
  

3. 
   Товар баҳосини унинг қимматбаҳолигини сезиш усули билан ҳисоблаш – фирма қайси товарлар истемолчи учун бебаҳо ёки қиммат баҳо буюм бўлишини ўрганиб чиқиш асосида товарга баҳони бир неча баравр ошириб белгилаш имкониятга эга бўлади ва сотиш даврида бу товарнинг нархини ошириб бориши мумкин.
   
4. 
   Товарнинг баҳосини кундалик нархи даражаси асосида баҳолаш усули – Бу усулда товарни баҳолашда фирма купроқ ўз рақоботчиларининг баҳосига этиборни қаратади. Рақоботчилар ўз товарининг баҳосини пасайтириб еки купайтириб туриши мумкин, шу сабабли фирма товарининг нарх хам ўзгартирилиб борилади. Бу ўзгариш товарнинг асосий нархидан унча катта бўлмайди.
   
5. 
   Товар баҳосини ёпиқ савдо асосида баҳолаш усули – кўпинча фирма бозорни эгаллаш ёки катта хажмдаги контрактни ютиш мақсадида ўз товари баҳосини паст нархда белгилайди. Лекин бу нарх фирмага зарар келтирмаслиги керак яъни товар таннархидан паст бўлмаслиги лозим.
   
6. 
   Товарнинг қатъий баҳосини ўрнатиш - товарнинг қатъий баҳосини ўрнатишда фирма қуйидаги 3 та омилни ҳисобга олиш лозим:
   

1. 
   Баҳони қабул қилиш психологияси - кўпчилик истеъмолчилар товар баҳосига унинг сифат кўрсаткичи деб карайди, шу сабабли бу товарнинг сифатини кўрсата билиш лозим ёки баҳо белгилашда йиғилган сони эмас балким унга яқинроқ сонни танлаш яхши натижа бериш мумкин (масалан 300 доллар эмас 298 доллар).
   
2. 
   Фирманинг баҳо сиёсати – Кўпчилик фирмалар ўз баҳо сиёсатига эга бу сиёсат товарнинг баҳосини ўрнатишда скидка ишлатиш ёки бир хил нархдан фойдаланишдан иборат бўлиши мумкин.
   
3. 
   Баҳонинг бозордаги бошқа иштироқчиларга таъсири – биринчи навбатда фирма ўз товарига нарх ўрнатишда давлат қонунларига асосланиши лозим ва рақоботчилар товарининг нархи ошиб ёки тушиб кетмаслигига этибор қаратиш керак. Сотувчи шу нархда сотишга розими ?.