Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мантикий масалалар ўкув-услубий кўлланма

талаба –_________ шахс – _________
эзгулик – _________ тенглама – _________
тарози – _________ қаҳрамон – _________
совға – _________ роман – _________
аллома – _________ бахт – _________
иймон – _________ газета – _________

51. 
    45 сонини шундай 4 қисмга ажратингки, агар биринчи сондан 2 ни айирсак, иккинчи сонга 2 ни қўшсак, учинчи сонни 2 га кўпайтирсак, тўртинчи сонни 2 га бўлсак бир хил сон келиб келиб чиқсин. Ушбу сонларни топинг.
    
52. 
    Қуйидаги таърифларнинг (аниқ ва ноаниқ) тузилишини аниқланг:
    

1. Саҳна – томошахона, спектакль қўйиладиган, концерт бериладиган жой.
2. Тарози – оғирлик ўлчов асбоби.
3. Шпаргалька – талабанинг имтиҳон вақтида ўқитувчига кўрсатмай, яширинча фойдаланиладиган жавоблар.
4. Тўти – тропик ўрмонларда яшайдиган чиройли, ранг-баранг патли қуш.
5. Қази – отнинг гўштидан отнинг йўғон ичагига тиқиб тайёрланган, пиширилган яхна гўшт маҳсулоти.
6. Ҳисобот – шахснинг корхона раҳбарига маълум бир иш топшириқнинг бажарилиши ҳақида оғзаки ёки ёзма равишда бериладиган расмий ахборот.
7. Кислород – ҳаво таркибига кирувчи, нафас олиш, ёниш учун зарур бўлган, водород билан бирлашиб сув ҳосил қиладиган ҳимиявий элемент, рангсиз, ҳидсиз газ.
8. Миқдор – воқеликдаги нарса ва ҳодисаларнинг ҳажми, сон, тараққиёт даражаси жиҳатдан ҳарактерлайдиган категория.
9. Қонун – инсон донолигининг юксак ифодаси бўлиб, у одамлар тўплаган тажрибадан жамият фаровонлиги йўлида фойдаланилади.

53. 
    Бутун олам тортишиш қонунини кашф этган олим қайси ҳодисага асосланган бўлиши мумкин?
    
54. 
    Туркистон жадидчилик ҳаракатининг намояндаларидан бири Абдурауф Фитрат (1886-1938) У ҳақида шундай ёзган эди: «Ётсам тушимда, уйғонсам ёнимда, кўз юмсам миямда, кўз очсам қаршимда мунгли бир ҳаёл келиб турадур. Бу бир хотун ҳаёли. Бир хотунни эгнида ипакли, лекин йиртиқ эски бир ипакдан бошқа бир кийими йўқ. Бош оёқлари яланғоч, тирсакларигача қоп-қора лойқадан ботган, бақирурга товуши, қутилишга кучи қолмаган. Эй мунгли хотун, сен кимсан? Ёнимда, кўзимда, миямда, юрагимда нима ахтарасан, нечук мунглисан, нечук кетмайсан. Қайғу тутунлари ичра ёғдусиз кўзларинг нечук ёш ёмғурин тўкадур. Зулм занжирлари ила боғланган қўлларинг нечук ҳар ёнга узатилур, нима тилайсан? Оҳ, сен кимсан?» Буюк Фитрат ушбу мисраларда нимани назарда тутган?
    
55. 
    Ўйлаб кўринг-чи, Аршдан ҳам улуғроқ қилиб яратилган нарса нима?
    
56. 
    Рус шоири Александр Блок (1880-1921) фикрича, «фақат севган кишигина инсон деган номга лойиқ». Мантиқан фикрланг ва жавоб беринг. Демак, севмаган киши инсон деган номга лойиқ эмас?!
    
57. 
    Француз файласуфи Гельвеций инсоннинг билиш жараёнида қуйидаги чалкашликларга учрашини эътироф этган: биринчиси табиий чалкашликлар, у жоҳиллик туфайли содир бўлади. Иккинчиси қўлга киритилган чалкашлик бўлиб, ёлғон ва шубҳали фикрлар туфайли юзага келади. Гельвецийнинг фикрини исботланг.
    
58. 
    Сизга тегишли бўлган нимангизни сиздан кўра бошқалар кўпроқ айтадилар?
    
59. 
    Ушбу келтирилган мисоллар формал мантиқнинг қайси қонунларига тўғри келади?
    

1. Ҳасан ҳамиша рост гапиради,
Ҳасан ҳеч қачон рост гапирмаган.
2. Ҳамма қушлар – паррандалардир,
Баъзи паррандалар уча олмайдиган қушлардир.
3. Баъзи ўсимликлар заҳарлидир,
Ҳеч бир ўсимлик заҳарли эмас.
4. Алишер Навоий «Хамса» асарининг муаллифидир,
Алишер Навоий «Хамса» асарининг муаллифи эмас.

60. 
    Қарийб барча масжид ва мақбараларнинг атрофига тут дарахти экилган. Демак, тут кароматли дарахт экан-да?
    
61. 
    «Сувни кўрмай, этик ечмайдилар». Нима учун?
    
62. 
    Буюк мутафаккир ва шоир Алишер Навоий эътироф этишича, «у» – порлоқ юлдуздир, товланиб турувчи гавҳардир, толеъ қуёшидир, кенг денгиздир, куйдирувчи шуъладир, аждоҳодир, яшиндир, шунчалик қайсарки, унинг олдида подшоҳ ҳам, гадо ҳам тенг». У нима?
    
63. 
    Қуйидаги тушунчаларнинг фарқини тушунтиринг:
    

– тананинг бўйиндан юқори қисми бош дейилади.