Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мантикий масалалар ўкув-услубий кўлланма

Сабр қилким, сабр келтиргай нажот,
Сабр сергакликка чун қўлу қанот.
Ўзни тийким, кўп заҳарли ул гиёҳ,
Ўзни тиймоқликда нури анбиё.
Ел уфурса, кўкка учгайдир хазон,
Ел эсиб, тоғни қўпоргайдир қачон?

39. 
    Қуйидаги тушунчаларнинг қарама-қаршисини топинг:
    

эркинлик, омонат, назокат, етук, чин, хушёр, ялқов, ўткир, зукко, ихчам, мағрур, меҳрибон, мўрт, ширин, ҳунарманд.

40. 
    Ушбу таърифлар тўғри эканлигини аниқланг:
    

1. Спиритизм лотинча «арвоҳ» сўзидан олинган бўлиб, ўлган кишининг руҳи билан алоқа боғлашдир.
2. Абстракция – фикрий амалдир.
3. Маърифат – олий даражадаги билиш ва билимдир.
4. Илм – бирор нарса ҳақида ўқиб, текшириб, ҳосил қилинган билимдир.
5. Элита – французча «сара, энг яхши, сараланган» деган маънони билдиради.
6. Фатво – шариат ва дин қонун-қоидалари асосида бирор юридик масала юзасидан чиқариладиган хулоса, қарор, кўрсатма, буйруқ.
7. Топишмоқ – топилиши керак бўлган нарса, ҳодисанинг рамз ва ўхшатмалар орқали ифодаланган қисқа тавсифи, жумбоқ.

41. 
    Қадимда «у»ни қуёш орқали билишган. Кейинчалик қумдан фойдаланишган. Сўнгра унинг ўрнига сувни ишлатишган. Ниҳоят тошлар уни мукаммал ҳолатга келтирган. Ўйлаб кўринг-чи, у нима?
    
42. 
    Ушбу тушунчаларни классификация қилинг:
    

китоб (мавзулар бўйича).
талаба (маълумот нуқтаи назаридан).
жиноят кодекси (мавзулар бўйича).
тушунча (мавзулар бўйича).
тафаккур (мавзулар бўйича).
ёзувчилар (синфлар бўйича).
характер (мавзулар бўйича).

43. 
    Немис мумтоз фалсафасининг асосчиси Ф.Гегел (1770-1831)нинг фикрича, «фалсафанинг мазмуни, унинг эҳтиёж ва манфаатлари диннинг эҳтиёж ва манфаатлари билан тамомила муштарак, уйғундир. Динга хос бўлган нарса абадий ҳақиқат, Худо ва уни англашдир. Фалсафа динни қай даражада кашф қилса, ўзини шу даражада намоён этади ва аксинча, қай даражада ўзини намоён этса, динни шу даражада кашф қилади. Фалсафа ва дин ўзаро мутаносибдир. Агар Худо динда эътиқод шаклида тасаввур қилинса, фалсафада мантиқий йўл билан билинади». Гегелнинг фикри тўғрими?
    
44. 
    Ушбу тушунчалар айният қонунига мос келадими?
    

Жирафа. Энг бўйни узун ҳайвон.
Ватан. Кишининг киндик қони тўкилган жой, она юрти.
Ер шарининг энг баланд чўққиси. Эверест тоғи. Денгиз сатҳидан 8848 метр баланд тоғ тизмаси.
Жаҳолат. Ҳеч нарсага тушунмаслик. Билимсизлик, нодонлик, энг ёмон хулқдир.
Ёлғон. Хато. Адашиш. Тушунмаслик.
Элита. Энг сараланган, танланган. Энг хушбўй атир. Элита модалар уйи.
Сенат. Парламентнинг юқори палатаси. Қонун чиқарувчи орган.

45. 
    Нима учун онгни ушлаб, кўриб бўлмайди?
    
46. 
    Қуйидаги тушунчаларнинг (реал ва номинал) турини аниқланг:
    

Нозик – форс-тожик олинган бўлиб, юксак маҳорат билан ишланган бежирим, нафис, латиф деган маънони англатади.
Нозик – ингичка, юпқа, ҳарир.
Нозик – алоҳида эҳтиёткорликни талаб этадиган, қалтис.
Нозик – хотин-қизлар исми.

47. 
    Вақт – ҳар қандай мавжудликнинг асосий шаклларидан биридир. Вақт бир ўлчовли бўлиб, узлуксиз фақат бир томонга, илгариланма ҳаракат қилади. Сизнингча вақт инсон ҳукмидами ёхуд инсон вақт ҳукмидами?
    
48. 
    Қуйидаги тушунчаларга номинал таъриф беринг:
    

Мантиқ – _________
Фалсафа – _________
Иқтисод – _________
Статистика – _________
Конституция – _________

49. 
    Табиатшунос олим, академик В.И.Вернадскийнинг фикрича, одамзоднинг Ер сайёрасида кўпайиб бориши инсондан табиий бойликлардан оқилона фойдаланишни, атроф-муҳитни асрашни, янги энергия манбаларини излаб топишни ва қўллашни талаб қилади. Фикрнинг нотўғри эканлигини исботлаш мумкинми?
    
50. 
    Қуйидаги тушунчаларга реал таъриф беринг: