Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги касб-ҳунар таълими маркази

Браулез. 
Браулез, яъни битлаш асалари ва она арининг инвазион касаллиги бўлиб 
браула ҳашорати томонидан қўзғалади. 
Касаллик қўзғатувчиси - браула ёки асалари бити кичкина қанотсиз 
қизил-қўнғир рангли ҳашорат, унинг узунлиги 1,3 мм, эни 1 мм танаси қора 
тук билан қопланган. Брауланинг уч жуфт оёғи бор бўлиб, улар ичига қараб 
кенгаяди ва 30 тача тишли тароқча билан тугайди. 
Она ари ва асаларилар истеъмол қиладиган озуқа билан озиқланади. 
Бунинг учун браула оёқчалари билан она ари ёки асалариларнинг оғиз 
қисмларига илиниб олиб, уларнинг устки лабини то унда бир томчи озиқ 
пайдо бўлмагунча қитиқлайди. Кейин шу озиқни истеъмол қилади. 
Касалликнинг тарқалиш йўллари – касаллик браулалардан тарқалади. 
Оила ичидаги соғлом асалариларга касал арилардан юқади. Қаттиқ ва 
ҳаракатчан браула бир асаларидан иккинчисига тез ўтади. Оиладан оилага 

---

85 
браулез мум инлар, ромлар ва она арилар алмаштирилганда ва ўғри 
асаларилар уяларга кирганда ўтади. 
Касаллик белгилари – браулез билан зарарланган аризорларда касаллик 
ҳар йили такрорланади. Касалланиш кучли бўлганда она ариларда 
ҳаяжонланиш, безовталаниш кузатилиб, уларнинг иш қобилияти пасаяди, 
яъни асаларилар янги мум уялар қурмайди, она ари кам тухум қўяди ёки 
бутунлай тухум қўймайди. Натижада асалари оиласи ривожланмайди. 
Касаллик диагностикаси – асалари ва она ари танасида браулалар 
топилганда браулез касаллигига диагноз қўйилади. Шу маълумки браулалар 
баҳор ва ёз ойлари кўп учрайди. 
Кураш чоралари – браулез борлигига диагноз қўйилгандан кейин бундай 
пасекага карантин эълон қилинади ва касалликни йўқ қилиш тадбирлари 
кўрилади. 
Асалари ва она арилардаги етилган браулаларни йўқ қилиш учун 
касалланган оилаларни тамаки ёки фенотиазин тутини билан тутатиш ёки 
нафталин қўллаш тавсия этилади.