Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги касб-ҳунар таълими маркази

17-Мавзу. Юқумли касалликлар 
Юқумли касалликлар ўз навбатида инвазия ва инфекция (юқумли) 
турларга бўлинади. Инвазия касаллиги тирик жониворлар танасида 
бошланади (нозематаз, амебиоз) ва ворроатоз, акарапидоз каналари ҳамда 
ҳашаротлар гелментлари (браулез, сенотаниоз) касалликлари инвазия 
касалликларига киради. Ҳамма юқумли касалликлар ўсимликлар дунёсига 
хос бўлган микроорганизмлардан ривожланиб, бактериялар, яъни бактериоз 
(Америка ва Европа чириш касали, септицимия, гафниоз) ҳамда 
қўзғатувчиларга замбуруғлардан (аскофероз, аспергиллез, мелоноз) ва 
вируслар, вирус касал ликларидан (халтачасимон қуртча, шол касалликлари 
ва риккетсиозни) тарқатади. Зараркунандалар ари ва ари оилаларини 
бутунлай йўқ қилиб юборади. Оддий кўз билан кўриладиган ари 
зараркунандалари алоҳида ўрин эгаллайди. Зараркунандалар, паразитлар 
доимо ёки вақтинча ари оиласида истиқомат қилувчи ва йиртқич 
зараркунандаларга бўлинади. Улар арихона атрофида яшаб, ари оиласи ичига 
кириб, ариларни ёки асал истеъмол қиладилар. 
Уянинг таг қисмини тозалаш. Бу иш ҳамма арихоналар ва 
аризорларда бажарилиши шарт, чунки уя таг қисмидаги ифлосликлар, 
ўлган ариларнинг чириши натижасида қўланса ҳид чиқади, бу эса ариларни 
безовталантиради. Бундан ташқари юқумли касалликдан ўлганлари бўлса, 
касаллик тарқалиб кетиши мумкин. 

---

81 
Арихонадаги уяларнинг таги алохида олинадиган бўлса, тозалаш 
анча қулай бўлади. Бунинг учун олдин 10-15 та шундай уя таг қисмлари 
тайёрлаб қўйилади. Тешикча орқали 2-3 марта тутун киритилиб, сўнгра 
уянинг устки қисмлари олиб қўйилади ва таг қисмлар асаларичилар 
уйчасига, вагонча ёки чодир ичига олиб кириб ўша ерда тозаланади. Иш 
шундай ҳолида бажарилса, унумли бўлади. 
Ари боқилаётган уяларнинг таг қисми алоҳида ажралмайдиган бўлса, у 
ҳолда тозалаш ишларини баҳорги тафтиш ўтказиш вақтигача қолдириш 
мумкин.