Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги жиззах политехника институти н. Н. Алимов, Ж. Р. Турматов

Берилган жавоблардан бирини танлашни талаб этувчи топшириқлар тузиш. Кўпинча бу топшириқлар «дастурлаштирилган топшириқлар» деб аталади. Бунда битта тўғри жавобдан чалғитадиган бир қанча нотўғри жавоблар киритилган бўлади. Бу билан ўқувчидан қарор қабул қилиш қобилиятини кўрсатиш кутилади.
Бир қанча жавоблардан фақат бирини танлаш (тест). Ечим берилган бир қанча жавоблар ичидан тўғрисини танлашдан иборатдир. Албатта жавоблар ичида нотўғрилари ҳам мавжуд бўлади.
Алтернатив жавоблар топшириғи. Бундай топшириқларда фақатгина битта тўғри ва битта нотўғри жавоблар берилган бўлади. Топшириқ шартига кўра тўғри жавобни топиб, белгилаш керак бўлади.
Жойларини ўзгартириш топшириғи. Бу топшириқлар шартига кўра берилган жавобларни янги алоқадорлик бўйича тартибини ўзгартириш талаб этилади. Бундай топшириқлар сирасига:
Жой-жойига қўйиш топшириғи, жавоблар сифатида берилган фикрлар, тушунчалар, гап бўлаклари, символлар, сонлар махсус рақамлар воситасида ечим ўринларига киритилади

Тартиб билан жойлаштириш топшириқлари. Берилган жараёнлар уларга тааллуқли мантиққа асосланиб тўғри тартиб билан жойлаштирилиши лозим.

Даражасига кўра жойлаштириш топшириқлари. Тартибсиз жойлаштирилган топшириқлар умумий, лекин бир - биридан фарқ қилувчи хусусиятларига ва уларга тааллуқли бўлган даражага кўра тартибга солиниши керак. (камайиб ёки ўсиб борувчи тартибда)

Оғзаки топшириқлар шакллари. Бу ерда билимлар билан бирга ўқувчининг ўзини тутиши, реакцияси ва мулоқот қилиш қобилияти инобатга олинади. Улар қуйидагиларга тааллуқлидир:
- Касбий ҳолатларни симуляция (тақлид) қилиш.
- Ечим йўлларини топиш билан боғлиқ муаммоли ҳолатларни муҳокама қилиш.
- Ўқувчининг муаммоли ҳолатларга бўлган шахсий муносабати
Психик омил (танглик, эркин эмаслик, қўрқув кабилар) катта роль ўйнашлиги туфайли кўпинча ҳақиқий натижалар бериш қобилияти кўринмай, юзага чиқмай қолиши мумкин. Ўқитувчи савол берган пайтда ўқувчи яхши жавоб беради, деб кутмаслик керак. Шу сабабдан ўқитувчининг савол бериш тарзи муҳим роль ўйнайди. У:
- саволни тушунарли ва аниқ бериши керак;
- жавоб бериш учун етарли вақт бериш керак;
- суггестив саволлар бермаслиги керак;
- ўқувчи саволларга жавоб беришда қийналишни бошласа, саволлар қамровини мос равишда қисқартириш керак.
Хулосалар:
- саволлар ёзма тузилсин;
- кутилган жавобни қисқача белгилансин;
- Жавобга тўғри ёки нотўғри баҳо берилганлигини кўрсатиб турувчи баҳолаш варағи тузилсин;