Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги жиззах политехника институти “Т а с д и қ л а й м а н” «Электромеханика ва радиоэлектроника»

1-расм. Қуёш иссиқлик станцияларида энергияни ўзгартирилиш схемаси

2. 
   Амалий машғулот
   

Гидроаккумуляцион электр станциялар.
To‘g‘onli sxemada, to‘g‘on bilan daryo o‘zani bekitiladi va suv sathi yuqoriga ko‘tariladi hamda yuqori va pastgi bef (P.B.) suv sathlari farqi miqdorida bosim hosil qilinadi.

Katta nishabli tog‘ daryolarida bosim, derivatsiya kanali yordamida hosil qilinadi. Daryo o‘zani uncha baland bo‘lmagan to‘g‘on bilan bekitiladi va suv derivatsiya kanali hamda uning oxiridagi bosimli basseynga joylash-gan bosim quvurlari yordamida turbinalarga uzatiladi.

GAESlarda pastgi basseyn (yoki bef) vazifasini suv ombori yoki daryo, yuqori basseyn (yoki bef) vazifasini tabiiy ko‘llar yoki maxsus qurilgan suv omborlari bajaradi .

Birinchi ishlab chiqilgan sxemalarda GAESlarga ikkita alohida mashinalar: gidroturbina va gidrogenerator hamda nasos va elektrodvigatellar o‘rnatilgan. SHuning uchun ular to‘rt mashinali GAESlar deb atalgan.

Ma’lumki sinxron elektr mashinasidan ham elektrodvigatel ham generator sifatida foydalanish mumkinligi sababli, GAESlarda uch mashinali sxemalar qo‘llanila boshladi.

Ham nasos, ham turbina rejimida ishlaydigan qaytariluvchan mashina-larning paydo bo‘lishi, GAESlarda ikki mashinali sxemalardan foydalanishga sharoit yaratib berdi.

GAESning sxemasi:

1-bosimli quvur; 2-GES binosi;

3-tenglashtiruvchi idish; 4 -suv qabul qiluvchi.

Suv bo‘luvchi tepalikka o‘rna-tilgan hovuz suvi bilan ishlaydigan GAES sxemasi:

1-nasos qurilmasi; 2-suv bo‘luvchi tepa-likdagi hovuz; 3-hovuzga va turbinaga suv uzatuvchi bosimli quvurlar; 4- GES binosi

GAESlar quyidagi rejimda ishlaydilar. Energiya yuklanishi juda pasayib ketgan kechki vaqtlarda GES binosidan yuqorida joylashgan manba(suv ombori yoki tabiiy chuqurlik)ni suvga to‘ldirish uchun GAESlarning nasos qurilmalari ishga tushiriladi. Energiya iste’mol qilish ko‘payib ketgan vaqtlari yuqoriga ko‘tarilgan suv, bosim quvrlari orqali turbinalarga uzatiladi va qo‘shimcha elektroenergiya ishlab chiqiladi. GAESlarning xilma-xil sxemalari mavjud. 30-rasmda suv bo‘luvchi tepalikka o‘rnatilgan hovuzga, nasoslar yordamida ko‘tarib berilgan suvda ishlaydigan GAES sxemasi keltirilgan.