Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги жиззах давлат педагогика институти

 
31-расм.
Ҳалқа шчит қурилмаси. 
32-расм.
Шчит. Унинг ўлчовлари. 
Саватлар ҳалқа ва тўрлардан иборат. Ҳалқа қаттиқ металлдан тайѐрланади, 
унинг ички диаметри 45 см га тенг бўлиб, тўқ сариқ (апелсин) рангга бўялади. 

---

77 
Ҳалқаларнинг металли ками билан 0,17 см ва кўпи билан 0,2 см диаметрга эга 
бўлиб, пастки қиррасида тўпларни илиш учун қўшимча бир хил кичик 
илмоқлар ѐки шунга ўхшаш илгаклари бўлиши керак. Ҳалқалар майдонга 
нисбатан горизонтал ҳолатда, 3,05 м баландликда шитларга мустаҳкам 
ўрнатилади ва шчитнинг ҳар иккала вертикал чеккаларидан бир хил узоқликда 
жойлашади. Ҳалқалар ички чеккасининг яқин нуқтаси шчитнинг юза қисмидан 
15 см узоқликда туриши керак (32-расм).
Ҳалқаларга илинадиган тўрлар оқ канопдан тайѐрланади, уларнинг 
тузилиши шундай бўлиши лозимки, тўп сават орасидан ўтаѐтган вақтда бир 
лаҳза ушланиб қолиши мумкин бўлсин. Тўрларнинг узунлиги 40 см бўлиши 
шарт (33-расм).
33-расм
.
Ҳалқа. 
Тўп шарсимон шаклда ва тасдиқланган қизғиш рангда бўлиши керак: у 
сирти билан бирга чармдан, резина ѐки сунўий хомашѐдан тайѐрланади; унинг 
айланаси узунлиги 749 см дан кам ва 780 см дан кўп бўлмаслиги лозим; у 
камида 567 г дан кам ва 650 г дан кўп бўлмаган оғирликка эга бўлиши керак; 
унга ҳаво шундай тўлдирилиши керакки, тўп тахминан 1,80 м баландликдан 
(тўпнинг пастки қиррасидан ўлчанганда) ўйин майдонига ѐки қаттиқ ѐғоч полга 
тушган вақтида тўпнинг юқори қиррасидан ўлчанганда 1,20 м дан кам ва 1,40 м 
дан ортиқ бўлмаган баландликка кўтарилиши лозим. Тўпнинг чоклари ѐки 
чуқурликларининг кенглиги 0,635 см дан ортиқ бўлмаслиги керак (34-расм).
ѐ
ки 
34-расм.
Баскетбол тўпи. 

---

78 
Майдон эгаси бўлган жамоа юқорида айтиб ўтилган шартларга жавоб 
берадиган, камида битта аввал ишлатилган тўп билан таўминланиши лозим. 
Катта ҳакам тўпнинг яроқлилигини аниқлаб берувчи ягона шахс бўлиб 
ҳисобланади ва у меҳмон жамоа тақдим қилган тўпни ўйин учун танлаб олиши 
мумкин.
Қуйидаги техник жиҳозлар майдон эгалари томонидан тайѐрланган 
бўлиши ва ҳакамлар ҳамда уларнинг ѐрдамчилари ихтиѐрига ҳавола қилиниши 
керак: 
а) Ўйин вақтини белгиловчи соат ва танаффусларни ҳисоблайдиган соат; 
сония ҳисобловчи, ҳеч бўлмаганда битта ўйин вақтини белгиловчи соат ѐки 
битта сония ўлчагич билан таўминланган бўлиши керак. Ўйин бўлимларини ва 
улар орасидаги танаффусларни ҳисоблашда ишлатиладиган соат ҳамда 
танаффус вақтини белгилашда ишлатиладиган сония ўлчагич шундай 
жойлашган бўлиши керакки, уларни ҳам сония ҳисобловчи, ҳам котиб аниқ ва 
равшан кўриб туришлари лозим; 
б) 24 сония қоидасига риоя қилинишини назорат қилиш учун барча 
ўйинчилар ва томошабинларга кўринадиган тегишли мослама бўлиши керак. 
Уни 24 сония вақтини белгиловчи оператор бошқаради.
в) Ҳалқаро баскетбол Федератцияси томонидан тасдиқланган қайднома 
расмий ҳисобланиб, ундаги қоидаларга асосан ўйин бошланишидан олдин ва 
ўйин давомида котиб томонидан тўлдириб борилади; 
г) Жуда бўлмаганда ушбу қоидаларда кўзда тутилган учта сигнал учун 
мосламалар бўлиши лозим.
Ўйинчилар, томошабинлар ва котибга кўринадиган қўшимча ҳисоб 
таблочи бўлиши керак;
д) 1-чи рақамдан 5-рақамгача бўлган кўрсаткичлар котиб ихтиѐрида 
бўлиши зарур. Ҳар сафар у ѐки бу ўйинчи фол қилганида, котиб ўйинчи 
нечанчи фол олганлигига қараб шу рақамли кўрсаткични ҳар иккала мураббий 
кўра оладиган даражада юқорига кўтаради. Кўрсаткичлар оқ рангда бўлиши, 
рақамлари ўлчов бўйича 2 см ва энига 1 см, ҳамда 1-чидан 4-чи рақамгача қора 
рангда, 5-чи қизил рангда бўлиши керак; 
е) Котиб жамоа фолларини белгиловчи иккита кўрсаткичлар билан 
таўминланган бўлиши шарт. Кўрсаткичлар қизил рангда ва шундай тайѐрланган 
бўлиши керакки, котиб столи устида турганида ўйинчилар, мураббийлар ва 
ҳакамлар яққол кўриб туришсин; 
тўп жамоа ўйинчиси бешинчи фол қилинганидан сўнг ўйинга кирган 
вақтда, кўрсаткич котиб столи устига, яўни ўйинчиси бешинчи фол қилган 
жамоа ўриндиғи яқинидаги чеккага қўйилиши керак; 
ж) Жамоа фолларини белгилаш учун ишлатиладиган муносиб мослама.