Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги жиззах давлат педагогика институти

 
Тўпни узатиш 
Узатиш 
– бу учиш ѐрдамида ҳужумни давом эттириш учун ўйинчи тўпни 
шеригига йўналтирилган малакадир. 
Тўпни тўғри ва аниқ узатишни билиш – ўйинда баскетболчиларнинг 
биргаликдаги аниқ, мақсадга йўналтирилган характерларининг асосидир. 
Тўпнинг ҳар хил услублари бор. Уларни у ѐки бу ўйин ҳолати, тўпни узатиш 
лозим бўлган оралиқ, шеригининг жойлашиши ѐки ҳаракат йўналиши 
рақибларининг қарши ҳаракат услубларини ва характерига қараб қўлланилади. 
Переферик кўриш, қўл ҳаракатларининг тезлиги, тадбиркорлик, аниқ ва 
тактик фикрлаш – тўпни хатосиз узата оладиган баскетболчиларни 
характерловчи сифатлардир.
Узатишнинг услубларини бажариш тезлиги ва аниқлиги маълум даражада 
панжа ва бармоқларининг усулни асосий қисмида жуда тез ишлашига боғлиқ. 
Тўпни узатишда асосан панжа ва бармоқлар билан ҳаракат қилиш керак, 
ўшанда узатиш йўналишини аниқлаш рақибга қийин бўлади. Тўпни қабул 
қилаѐтган шерикни кўриш керак, лекин унга қараб турмаслик лозим. Узатиш 
пайтида мувозанат ҳолатини сақлаш лозим, бўлмаса узатишга мўлжалланган 
йўналиш рақиб томондан тўсиб йў тўп олиб қўйилиши мумкин, ўйинчи эса 
беиҳтиѐр хато ―югуриш‖ қилиб қўяди (учинчи қадам қўяди ѐки жойидан 
силжийди). 
Тўпни кўкракдан икки қўл билан узатиш
– нисбатан оддий ўйин 
пайтида, рақибнинг таъқиби бўшроқ бўлганда, тўпни яқин ва ўрта масофадаги 
шеригига аниқ ва тез йўналтиришга имкон берувчи асосий усулдир (5-расм). 
Тайѐрлов қисми – бармоқлари ѐйилган панжа бел баландлиги тўпни эркин 
ушлаб туради. Тирсаклар бир оз букилган. Қўлларнинг айлана ҳаракати билан 
тўпни кўкрагига тортади. 
Асосий қисм – тўп қўлларни охиригача тез тоғрилаш билан олдинга 
юборилади, орқага айланиш ҳаракатини берувчи панжалар ҳаракати билан 
тўлдиради. 
Якунловчи қисм: тўпни узатгандан кейин қўлларни бўш туширилади, 
ўйинчи тўғриланади, сўнг эса бир оз оѐқларни букилган ҳолатга қайтади 
(шундай якунловчи қисм узатишнинг бошқа усулларига ҳам хос). Агар рақиб 
тўпни кўкрак баландлигида узатишга ҳалақит берса, унда тўпни шундай 
юбориш мумкинки, у шериги яқинидаги майдонга урилиб, тўғри унга сапчиши 
мумкин. Тўпнинг тез сапчиши учун унга баъзан олдига айланма ҳаракат 
беришади. 
Бундай узатиш пайтида оѐқларни кўпроқ букиш, қўлларни эса тўп билан 
олдинга-пастга йўналтириш лозим.

---

33