|
Заҳарга қарши
воситалар
Заҳарловчи моддалар
Фойдаланиш усуллари ва
дозаси
Атропин, Афин,
сафолен
Амилнитрит,
антициан,
тиосульфат
натрий,
хромосмон
Дипироксим
Налофин
(атрофин)
Натрий нитрат
Пенцилламин
Тетанцинли
кальций
ФОС, карбохолин, прзерин,
физостигмин ва бошқалар.
Цианидлар, синил кислотаси
ва уни тузлари
ФОС, тиофос, карбофос,
октаметил ва бошқалар.
Наркотик
анальгетиклар
(морфин, промедол).
Синил кислотаси ва уни
тузлари.
Мишьяк бирикмалари, мис,
симоб, қўрғошин, талии,
темир тузлари.
Қўрғошин, кадмий, никел,
кобальт, ванадий, симоб,
Тери остига 1 % эритмадан
1-2 мл.
Очилган ампула ичидаги
нафас орқали ичкарига
сўрилади.
Мускул тўқималарига 15
%ли эритмадан 1 мл.
0,5 %ли эритмадан 1-2 мл
тери остига, мускул ва вена
ичига.
Вена
ичига
2
%ли
эритмадан 10-20 мл.
Катталар учун кунига 1 г
дан.
10 %ли эритмадан вена
ичига 10-20 мл.
165
Активлашти-
рилган кўмир.
Унитиол
иттрий тузлари ва бошқалар.
Органиқ
ва
анорганиқ
бирикмалар.
Мишьяк
бирикмалари,
симоб,
хром,
висмут
тузлари,
оғир
металл
тузлари.
Ошқозон ювилгунга ва
ундан кейин 30-50 г сувли
аралшмаси.
Тери остига, мускул ичига
5 %ли эритмадан 5-10 мл.
Кимѐвий ва радиациявий муҳофазанинг асосий вазифалари:
1) ФВ ни вужудга келишини олдиндан тахмин қилиш ва шароитга баҳо
бериш (хавфли иншоот жойлашган ҳудуд тўғрисида маълумот, моддалар
миқдори, тури, сақлаш шароити, сақлаш жойини аҳоли яшайдиган қандай
оралиқда жойлашганлиги ҳақида маълумот);
2) Кимѐвий кучли таъсирчан заҳарли моддаларни ва радиоактив
моддаларни махсус сақлаш жойларига чиқариб ташлаш, таъсирини камайтириш
тадбирлари;
3) Фуқароларни керакли миқдорда шахсий муҳафаза воситаси билан
таъминлашни ташкил этиш;
4) Кимѐвий ва радиацион назорат ва текширишни ўз вақтида ўтказиш;
5) Кимѐвий ва радиациявий хавф вужудга келганда фуқароларнинг
қандай вазифаларни бажаришлари лозимлигига тайѐрлаб бориш.
Кимѐвий ва радиациявий вазиятни олдиндан тахминлаш ва баҳолаш.
а) вазиятни олдинлан тахминлашга қуйидагилар киради:
- ФВни аниқ турини билиш;
- вазият тавсилотчи ва кўламини аниқлашнинг ишончли усулларини,
ускуна-жиҳозларини топиш;
- ФМ кучларини ва аҳолини вақтида огоҳлантириш;
- талофатлар, моддий зарарларни олдини олиш ѐки улар таъсирини
камайтириш чораларини кўриш;
- ФМ куч ва воситаларини ФВ ва уни оқибатларини бартараф этишга
тайѐрлаб қўйиш.
б) вазиятни олдиндан баҳолаш:
- олинган маълумотларни аниқлаштириш; кимѐвий ва радиацион
ҳалокатни тафсилотини билиш (вақти, тарқалиш майдони, ҳолати ва ҳ.к.);
ҳудуд тавсилоти (аҳоли яшаш жойи, уй жойларининг сони, яқин-узоқлиги,
транспорт йўлларини бор йўқлиги ва ҳ.к.); об-ҳаво шароити (йил фасли, об-ҳаво
ҳолати);
- аҳолига ва ҳудудга кимѐвий ва радиоактив моддалар таъсир даражаси;
- заҳарланган ҳаво оқими етиб келиш вақти ва уларни таъсир кўрсата
олиш муддати;
- заҳарланган ҳудуд майдонидаги одамлар сонини, талофат кўрганлари
сонини аниқлаш;
166
- махсус ишловдан ўтказилиш керак бўлган одамлар, техника,
ускуналар, ҳудудлар миқдорини аниқлаш.
Аҳоли ФВ турли ҳақида ўз вақтида керакли ҳажмдаги маълумотга эга
бўлса бундай ҳолларда қандай ҳаракат қилишга ўргатилган бўлса, кўриладиган
талафотларни олдини олишга ва моддий зарарни камайтиришга эришиш
мумкин. Шунинг учун кимѐвий ва радиациявий хавфли иншоотда содир
бўлиши мумкин бўлган ҳалокатларни келиб чиқиш сабабларини тахминлаш ва
баҳолаш тўғрисидаги маълумотларни таҳлил этиш натижасида керакли чора-
тадбир ишлаб чиқилади.
Бундай ФВ да огоҳлантириш тадбирлари қуйидагилар:
1) бўлиши мумкин бўлган ФВ тахминлаш ва баҳолаш;
2) маҳсулот ишлаб чиқариш технологик жараѐни ташкил қилиш,
моддаларни хавфсизлик қоидаларига риоя қилиб сақлаш, ташиб келтириш
тадбирларини ишлаб чиқиш ва қўллаш;
3) корхона ходимларини техника хавфсизлиги қоидаларига риоя
қилишга ўқитиш;
4) ФВ оқибатларини тугатишга керакли куч ва воситаларни тайѐрлигини
таъминлаш.
Кимѐвий ва радиацион хавфли иншоот атрофидаги аҳоли корхона
фаолияти ҳақида аниқ маълумотга эга бўлиши керак. ФВ вужудга келганда
нима қилиш кераклигини яхши билишлари керак. Содир бўлган ФВ ҳақида
аҳоли ўз вақтида хабардор бўлиши керак.
ФВ ҳақида хабар берилган заҳоти:
- керакли хужжатлар, нарсалар, буюмлар ва 2-3 кунга етарли озиқ-овқат,
ичимлик сув олиш керак;
- газ, электр ва бошқалар ўгирилиб, дераза ва эшиклар ѐпилади;
- қишлоқ хўжалик ҳайвонлари хавфсиз жойга кўчирилади.
Хавф туғилиши билан қилинадиган ишлар:
1.
Фуқароларни хавф тўғрисида турли воситалар билан огоҳ қилиш;
2.
Қисқа ҳолда нима қилиш кераклигини тушунтириш;
3.
Қайси томонга қачон ҳаракат бошлаш лозимлигини айтиш ва заҳарли
модда булут йўналишини айтиб ўтиш лозим;
4.
Ёш болалар газ таъсирига қарши воситани тақишни билиши ва яқин
жойлашган бекиниш жойига бориши лозим;
5.
Махсус восита бўлмаганда пахта-дока асосида бойланма тайѐрлаш
ва уни 2% сода эритмасига (заҳарли модда хлор бўлса), ѐки 5% лимон кислота
эритамсига (агар заҳарли модда NH
3
бўлса) шимдириш ва у билан нафас
йўлини тўсиб, кўрсатилган йўналишга ҳаракат қилиш керак.
Радиацион ва кимѐвий ҳавфли объектларда содир бўлган аварияларда,
унинг ташқи чегараларига бевосита яқин яшаѐтган аҳолини муҳофаза қилишда
якки ҳимояланиш воситаларидан фойдаланиш ва уларни герметизация
қилинган хоналарда яшириш тавсия этилади. Яшириниш хоналарида кимѐви
заҳарланиш характерига оид кимѐвий разведка маълумотлари олингунча ички
ҳавони регенерация қилиш ва тўлиқ изоляциялаш режасини ишлатилади.
Кейинчалик, заҳарловчи модда тури ва концентрацияси аниқлангач,
167
фильтрвентиляция режимига ўтиш мумкин. Одамларни ҳимоя этишда
яшириниш жойлари мавжуд бўлмаса, бу мақсадда ишлаб чиқариш, жамоат ва
турар-жой хоналари, шунингдек транспорт воситалари ишлатилиши мумкин.
Ушбу яшириниш жойларини ҳимоялаш хусусиятлари (25-жадвал) герметиклаш
натижасида 2-3 баробар оширилиши мумкин.
25-жадвал
Аҳолини ҳимояланиш коэффициенти
№
т/р
Яшириниш жойлари
Вақти
15 мин 30 мин
1 соат
2 соат
1.
Транспортда
0,95
0,75
0,41
-
2.
Ишлаб чиқариш хоналарида
0,67
0,5
0,25
0,09
3.
Турар
жой
ва
жамоат
биноларида
0,97
0,92
0,8
0,38
4.
Зарарланиш манбаидан 1000 м
дан яқин бўлмаган жойда
противогазларда
0,7
0,7
0,7
0,7
Do'stlaringiz bilan baham: |
