Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги иқтисодий ва

t
it
t
X
X
A
y
2


---

140 
Бу ерда: 

it
X
- t йилдаги ишлаб чиқариш фондлари; 

t
X
2
- t йилдаги моддий ишлаб чиқаришга кетган меҳнат 
харажатлари; 

ва 

праметрлари у маҳсулотнинг динамикаси 
ва ҳажми ўртасидаги бо\лиқликни характерлайди ва Х1 ваХ2 
ўсишда содир бўладиган у маҳсулотни кўрсатади. 
Бунда: 
.
0
,
0




t
A
параметри ишлаб чиқариш шартларининг ўзгариши ва 
кутилмаган модел омилларини ҳосил бўлишини ифодалайда. 

ва 

катталигига бо\лиқлик 3та ҳолатга эга бўлиши 
мумкин. Бу ҳолатларнинг ҳар бири иқтисодий ўсишда ўз ўрнига 
эга: 
1)



> 1ишлаб чиқариш омиллари n мартта ўсганда 
кўрсатади. 
2)



> 1 ифодаси маҳсулот ишлаб чиқариш ўсиши ишлаб 
чиқариш омиллари ўсишидан секинроқ бўлади , бунда 
суммареал кўрсатади. Эффекитвлик пасайиб, деинтенсификация 
содир бўлишини билдиради. 
3)



> 1 ифодаси маҳсулот ишлаб чиқаришни ишлаб 
чиқариш омилларига кетган харажатларга мутаносиб равишда 
ўсишини билдиради (паст фонд қайтими 
t
X
1
билан 
қопланади). Мултипликатив ишлаб чиқариш функциясининг 
афзалликлари қуйдагилардан иборат: 
Агар омиллардан биронтаси 0 га тенг бўлса, натижа 0 га 
интилади.Бу математик ифода бўлиб, кўпгина ишлаб чиқаришда 
анализ қилинган ҳамма бошлан\ич ресурслар қатнашади ва бу 
ресусларсиз маҳсулот ишлаб чиқариш мумкин эмас. Иқтисодий 
ўсишни прогнозлаштиришнинг эконометрик модели қуйдаги 
кўринишларда бўлиши мумкин: 
3
3
2
2
1
1
0
a
a
a
x
x
x
a
y

2
2
1
1
0
2
s
c
s
c
c
x



2
3
1
1
1
1
z
b
z
b
b
x



2
2
1
1
0
3
v
d
v
d
d
x



 

---

141 
11.3
Ишлаб чиқариш кўрсаткичлари ва ўсиши омилларини 
макроиқтисодий прогнозлаш 
Кўриб чиқилган моделлар келажак иқтисодиётидаги 
функционал алоқаларни етарлича чуқур тушунтиришни талаб 
қилади. Лекин бошқа кўрсаткичлар билан алоқада бўлмаган 
алоҳида кўрсаткичларни модел таркибига кириш ёки 
кирмаслигидан қаъти назар прогнозлаштириш талаб қилинади. 
Кўрсаткичлар 
динамикаси 
қаторининг 
ўзгариш 
тенденциясини излаш турли хил вақтинчалик функциялар 
ёрдамида ўтказилади. Масалан, бунга охирги умумий 
маҳсулотни, фондлар қийматини ва бошқаларни мисол қилиб 
келтириш мумкин.
Келажакда 
иқтисодий ривожланиш шароитларини 
сақлаб қолиш учун вақтинчалик функциялар билан ишлаб 
чиқариш динамикасини прогнозлаштиришда топилган баҳолар 
ёки алоҳида омиллар экстрополяция қилиниши мумкин. 
Охирги маҳсулот динамикасининг кўрсаткичлари 
Йиллар Вақтинчалик функция тенгламалари. 
1
t
7
,
65
чизиқли 
t
y
8
,
10
2
,
40


56
,
0

R
1
t
2
,
72
даражали 
67
,
0
*
8
,
33
t
y

49
,
0

R
0
,
78
1
t
кўрсаткичли
t
y
616071
,
68

5
,
288
1
t
паробола
2
30
,
0
04
,
5
9
,
61
t
t
y



761
,
0

R
кўп ўзгарувчанли 3-даражали 
3
2
01
,
0
15
,
0
68
,
8
5
,
54
t
t
t
y




763
,
0

R
Маълум бўлдики, экстрополация моделларнинг 5 йилдан
7 йилгача қўлланинлиши кўпроқ фойдали ва яхши натижалар 
беради. Такрор ишлаб чиқариш шароитлари ўзгариш билан бу 
усуллар узоқ муддатга қўлланилганда аниқлик даражаси 
камаяди. Стратегик нуқтаи назаридан бу прогнозлаштиришнинг 
реал жараёнларини орқага суриш чора - тадбирлари каби 
дисперсиянинг ўсишини англатади. Бундай усулларнинг бири 

---

142 
МГУА ва корреляцион анализ усуллари бўлиб, бу усулларда 
уларнинг шарт - шароитлари кузатилиши шарт.