Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги иқтисодий ва

хусусий, комплексли ва нисбий.
Хусусий 
кўрсаткичлар 
алоҳида 
пропорциялар 
ва 
ижтимоий ишлаб чиқариш тузилмаси силжишларининг 
ривожланишини акс эттиради. Бу кўрсаткичлар хусусий 
прогнозлар тузишнинг натижаси ҳисобланади. 
Комплексли кўрсаткичлар ишлаб чиқариш тузилмаси 
таркиби ривожланишинингўртача характеристикасини аниқлаш 
имконини беради (масалан, алоҳида тармоқлар, ишлаб 
чиқаришлар, ҳудудларнинг ривожланиш кўрсатикичлари). 
Нисбий кўрсаткичлар ижтимоий ишлаб чиқаришнинг 
умумий ҳолдаги темплари, силжишлари, 
структуравий 
ривожланиш самарадорлигини характерлайди. 
Ижтимоий ишлаб чиқариш тузилмаси ривожланишини 
прогнозлаш жараёнида прогнозларнинг кўп вариантли ишлаб 
чиқилиши амалга оширилади. 
Прогнозлаш ижтимоий ишлаб чиқаришнинг самарали 
тузилмаси, 
пропорпорциялари 
ва 
динамикаларини 
шакллантиришга йўналтирилган бўлиши зарур. 
Ижтимоий ишлаб чиқариш динамикаси ва тузилмаси 
ишлаб чиқариш ресурсларини мақсадга мувофиқ ташкиллаш 
орқали шакллантирилади, шу жумладан инвестициялар, асосий 
ишлаб чиқариш фондлари, моддий ва меҳнат ресурслари. 
Структуравий прогнозларни ишлаб чиқиш турли 
усуллардан фойдаланишни кўзда тутади: моделлаштириш, 
иқтисодий-математик, экстрополяция, эксперт баҳолаш, баланс. 
Бундай усулларни қўллашнинг ўзига хос хусусиятлари 
ижтимоий ишлаб чиқариш тузилмаси ривожланишининг 
элементлари ва омилларини ҳисобга олишдан ташкил топади. 
Қисқа муддатли ва ўрта муддатли структуравий 
прогнозлар 
иқтисодий-математик, 
экстрополяция 
ва 
моделлаштириш усулларидан фойдаланган ҳолда ишлаб 

---

133 
чиқилади. Узоқ муддатли структуравий прогнозлар учун эксперт 
баҳолаш самаралироқ ҳисобланади. 
10.4. Ўзбекистонда ижтимоий ишлабчиқариш 
тузилмасининг ҳолати ва мукамаллашувининг 
прогноз баҳолари. 
Охирги икки ўн йилликда ва айниқса 90-йиллар бошидан 
Россия иқтисодиёти чуқур структуравий инқироз ҳолатида 
турибди. Барча структуравий инқирозлар бир қатор умумий 
хусусиятларга эга: улар нодаврий ва узоқ муддатли характерга 
эга; иқтисодиётнинг энг муҳим соҳаларини қамраб олади; ишлаб 
чиқаришдаги номутаносибликни кучайтирувчи етарлича ишлаб 
чиқармаслик ёки ортиқча ишлаб чиқариш билан кузатилади. 
Россия иқтисодиёти учун структуравий инқирознинг 
қуйидаги кўринишлари хос: