Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги гулистон давлат университети

 
10-Маъруза 
 
ШТЕРН НАЗАРИЯСИ БЎЙИЧА ҚЎШ ЭЛЕКТР ҚАВТНИНГ 
ТУЗИЛИШИ. 
 
Қўш электр қаватнинг тузилиши хақидаги 1924 йилда Штерн таклиф 
қилган назарияда Гельмгольц-Перрен ва Гуи–Чэпмен назариялари 
бирлаштирилади. У қуйидаги фаразияларни илгари суради: 
Биринчидан, хар қандай ион ўзига хос аниқ ўлчамга эга. 
Иккинчидан, ионлар Ван–дер–Ваальс кучлари таъсирида ўзига хос 
равишда – қаттиқ фаза сиртига адсорбилана олади. Лекин қарши ионлар 
қаттиқ фаза сиртига ион радиусидан каттароқ масофага қадар яқинлаша 
олмайди, чунки Ван–дер–Ваальс кучлари электрик табиатга эга 
бўлмаганидан уларнинг таъсири масофа катталашиши билан тезда сусайиб 
кетади; бу кучлар сиртдан тахминан 0,1-0,3 нм узоқ масофаларга 
қадаргина ўз таъсирини кўрсата олади. Штерн фикрига мувофиқ, қарши 
ионларнинг фақат бир қисми қаттиқ фаза яқинида 1-2 молекула радиусига 
тенг масофада Гельмголь қавтни ҳосил қилади.

---

31 
Расм.4. Штерннинг қўш электр қават 
схемаси. 
Сиртдаги 
ионлар 
зарядини 
батамом крмпенсациялаш учун зарур 
бўлган қарши ионларнинг қолган 
қисмиэса 
диффузион 
қаватда 
жойлашади. (расм.4).
Шундай қилиб, қўш электр 
қаватнинг тузилиши қаттиқ фаза 
сиртида заряднинг ҳосил бўлиш 
механизмига 
эмас, 
балки 
зарядларнинг сиртда жойлашишига 
боғлиқ экан. 
Расмда – φ
0 
қаттиқ фаза сиртидаги барча ионлар потенциали, φ
δ
– 
Гельгольц қавати ичида φ
0
нинг пасайиши, (φ
0
- φ
δ
) эса φ
0
нинг диффуз 
қаватда пасайиши: 
φ
0
= φ
δ
+ (φ
0
- φ
δ
) 
АВ – сийқаланиш текислиги. 
Штерн назарияси коллоид заррачаларнинг қайта зарядланиш 
ходисасини тушунтира олди., чунки Штерн фикрича, қўш электр 
қаватнинг тузилишига қарши ионлар табиати катта таъсир кўрсатади. Агар 
эритмага электролит қўшилса, диффуз қават қисқариб қарши ионлар 
адсорбция қаватга кўпроқ йиғила бошлайди, бунинг натижасида қўш 
электр қават Гельмголц ва Перрен схемасига яқин тузилишга эга бўлиб 
қолади, бунда (дзета-потенциал) ξ – потенциал қиймати камаяди. Агар 
эритма суюлтирилса, диффуз қават, аксинча катталашади ва ξ – потенциал 
кўпаяди. 
Қўш электр қават тузилишига қарши ионларнинг хилма хил 
валентликка эга эканлиги хам катта таъсир кўрсатади, чунки Штерн 
фикрича диффуз қаватнинг қалинлиги ва адсорбция қаватдаги ионлар сони 
уларнинг валентлигига боғлиқдир. Қарши ионнинг валентлиги қанча катта 
бўлса, диффуз қават шунча юпқа ва ξ – потенциал шу қадар кичик 
қийматга эга бўлади.