Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона политехника институти

§ 7.4. Qayishqoq teskari bog‘lanish

Kirishidagi o‘zgaruvchi signal ustidan faqatgina differensial­lash amalini bajaruvchi teskari bog‘lanishlar qayishqoq teskari bog‘ lanishlar (QTB) deb ataladi. Bunday TB larda boiqarish qonuniyatiga qandaydir o‘zgaruvchidan olingan hosila kiritiladi. Oddiy hollarda KTB bo‘g‘ini K_tb(r) tuzilish sxemalarida differensiallovchi ideal yoki real bo‘g‘in (birinchi hosila bo‘yicha) ko‘rinishida bo‘ladi.

K_tb(r)=T­_tb(r) (7.2)
K_tb(r)=T­_tbr(1+T_tb”r)^-1 (7-3)

Ba’zi hollarda birmuncha murakkab differensiallovchi teskari
bog‘lanishlar kiritiladi.

Misol tariqasida oddiy ideal qayishqoq teskari bog‘lanishni birinchi hosilasi ta’sirini ko‘rib chiqaylik.

Faraz qilaylik, qayishqoq teskari bog‘lanish inersiyasiz bo‘g‘inni qamrab olgan bo‘lsin. Bo‘g‘inni qamrab olish natijasida uzatish funksiyasini o‘zgarishi qoidasiga va (7.2) ga ko‘ra ekvivatent bo‘g‘inning o‘zatish

(7.4)

ko‘rinishida bo‘lib, bu erda kT_tb-ekvivalent vaqt doimiysidir.

Bu holda, demak birinchi darajali ekvivalent inersion bo‘g‘inga ega bo‘linar ekan.

Ikkinchi misolimizda QTB birinchi darajali inersiyali bo‘g‘inni qamrab olgan bo‘lsin. Xuddi avvalgilarga asosan ekvivalent bo‘g‘inning uzatish funksiyasi

(7.5)

bu erda T_ekv=T±kT_t.b- ekvivalent vaqt doimiysi.

Bu holda, ko‘rinib turibdiki, ideal qayishqoq teskari bog‘lanish, bo‘g‘inning kuchaytirish koeffitsientini o‘zgartirmay turib, vaqt doimiysi qiymatini o‘zgartirish imkoniyatini yaratib berishi bilan tizimning turg‘unligini ta’minlaydi. Ammo, musbat ishorali teskari bog‘lanishda, agar Ttb bo‘lsa, noturg‘un bo‘g‘inga ega bo‘linadi va agar T=kT_tb bo‘lsa, inersiyasiz bo‘g‘inga ega bo‘linadi.

SHuni ta’kidlab o‘tish joizki, QTB larni qo‘llaganda kuchaytirish koeffitsientini o‘zgartirmay turib vaqt doimiysini hamda bo‘g‘in tuzi-lishini o‘zgartirish mumkin.