Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона политехника институти «электр техникаси, электр механикаси ва электр технологияси»

Синхрон компенсатор

Синхрон моторнинг қўзғатиш токи номинал қийматидан кичик бўлса,у тармоқ кучланиши векторига нисбатан кейинда қолувчи ток билан ишлайди. Бунда қувват коэффициенти кичик бўлади. Агар қўзғатиш токи номинал қийматидан катта бўлса,у тармоқ кучланиши векторига нисбатан олдинда келувчи ток билан ишлайди. Бунда тармоқнинг қувват коэффициенти катталашади. Синхрон моторнинг шу ҳусусиятидан электр тармоқининг қувват коэффициентини оширишда фойдаланади.

Синхрон компенсатор енгил ва юксиз ишлайдиган синхрон мотордир. Бундай моторнинг қўзғатиш токи одатдаги синхрон моторнинг қўзғатиш токидан катта бўлади.
Компенсатор тармоққа уланмасдан олдин истеъмолчи тармоқдан Р= UI cosφ қувватни олади. Синхрон конпенсатор истеъмолчига параллел уланганда ундаги қувват исрофи эътиборга олинмаса, тармоқдан олинган қувватнинг қиймати 0 га тенг дейиш мумкин. Шундай қилиб истемолчига синхрон компенсатор паралел уланганда электр станциялардаги ишлаб турган генератордан электр узатиш линиялари орқали келадиган токнинг қиймати камаяди. Синхрон компенсатор тамоқдан истеъмолчига бериладиган реактив қувватни камайтиради. Қувватнинг актив қисми бир ҳилда қолаверади. Синхрон компенсаторлар қўзғатиш токи номинал қийматидан кичик бўлганда ҳам ишлайди. Бунда у электр тармоғига фазаси кучланиш векторидан кейинда қоладиган реактив ток беради.
Одатда синхрон компенсаторларнинг қўзғатиш токи автоматик ўзгартирилади. Синхрон компенсаторнинг қуввати қуйидагича аниқланади:

Q=P_ўрт(tg₁- tg₂) (кВар)

Бунда: Q- компенсацияланадиган реактив қувват.

P_ўрт - Бир суткада корханага берилган ўртача актив қувват (квт).
tg₁- компенсациялашдан олдинги ₁ бурчак.
tg₂- компенсациялашдан кейинги ₂ бурчак.

Синхрон компенсатор ҳам синхрон мотор каби юргизилади. Синхрон компенсатор юксиз ишлайди, шунинг учун юргизиш анча енгил, юргизиш токи кичик, роторнинг тўла айланиб кетиш вақти қисқа бўлади.

МАХСУС СИНХРОН МАШИНАЛАР