Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона политехника институти «электр техникаси, электр механикаси ва электр технологияси»

Аёнсиз қутбли синхрон машинанинг қўзгатиш чўлғами хосил қилган
магнит майдон

Синхрон машиналарнинг тузилиши ўрганилганда аёнсиз қутбли синхрон машиналарда қўзғатиш чўлғами роторнинг яхлит магнит ўзагида фрезаланган пазларга тарканлигини кўриб ўтган эдик. Аёнсиз қутбли синхрон машинанинг қўзғатиш чўлғамини қутб бўлинмаси давомида трапеция кўринишида тарқалишини 32.7, а (1 эгри чизиқ) расмда кўришимиз мумкин. Бу машиналарда пазларни майдоннинг кўринишига таъсири жуда кучсиз бўлганлиги сабабли уларни хисобга олинмаса хам бўлади.

32.7-расм
Юқоридагиларга асосан аёнсиз қутбли синхрон машинанинг қўзғатиш чўлғамини секциялари тарқалган бир пазали чўлғам деб хисобланса хам бўлади.

Қўзғатиш чўлғамининг тарқалиш коэффициенти, ёки чўлғам коэффициенти деб аталади.

Қўзғатиш майдонининг энг катта қиймати

Шундай қилиб қўзғатиш майдонининг асосий гармоникасини амплитудаси

(32.16 ва 32.17) ларга асосан аёнсиз қутбли синхрон машинанинг қўзғатиш майдонининг кўринишини коэффициентини аниқлаймиз

Бу ерда  роторнинг ўралган қисмини роторнинг бутун юзасига нисбатини аниқлайдиган коэффициент бўлиб =0,650,80 у холда Кf=1,0650,965
Аёнсиз қутбли синхрон машиналарда қўзғатиш чўлғами пазларга тарқалганлиги туфайли бу чулғамнинг хаво бўшлиғидаги майдондан индуктивлиги аён қутбли синхрон машинаникидан ўзгача усулда аниқланади.
Назорат саволлари.

1. 
   Синхрон машинанинг тузилишини тушунтиринг.
   
2. 
   Синхрон машинанинг қандай турларини биласиз.
   
3. 
   Синхрон машинанинг кўзғатиш чўлғамлари қандай тайёрланади?.
   
4. 
   Синхрон машинанинг ҳаво бўшлигидаги магнит майдон қандай хосил бўлади.
   
5. 
   Аёнмас қутубли синхрон машинанинг роторни конструкциясини тушунтиринг.
   

Тавсия этилган адабиётлар.

1. 
   А.И. Вольдек.« Электрические машины».Энергия, 1974. бетлар 367-382,
   

2. У.Иброҳимов. « Электр машиналари » Ўқитувчи. 1972. 185-192 бетлар
3. Камолов Н. К. Маъруза матнлари. Фарғона 2004 йил. 77-85 бетлар