Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона политехника институти «электр техникаси, электр механикаси ва электр технологияси»

Якор реакциянинг магнитловчи кучи

Уч фазали синхрон машина симметрик юкламага уланган бўлиб, генератор режимида ишлаётганда фаза чўлғамларидаги токнинг йўналиши истеъмолчининг характерига боғлиқ бўлади. Синхрон машинанинг якор чўлғамига уланган юкнинг характерига боғлиқ холда эюк Е билан шу чўлғамдаги ток I орасидаги бурчак Ψ нолга ва + 90⁰ га тенг бўлиши мумкин. ЭЮК билан ток орасидаги бурчак Ψ=O бўлганда якор реакцияси майдонини куч чизиқлари қутб ўзакларининг ўқига кўндаланг йўналган, бу хол айланаётган роторнинг ихтиёрий холатида ҳам бир хил бўлади, чунки ротор билан якор реакциясининг магнит майдони бир хил тезликда яъни синхрон айланади, демак Ψ=O хосил бўладиган якор реакцияси кўндаланг реакция дейилади. Якорнинг кўндаланг реакцияси ҳаво бўшлиғидаги магнит майдонни кўринишини бузади. Агар Ψ=90⁰ бўлса, якор реакциясининг майдони ҳаво бўшлиғидаги магнит майдонни ҳосил қилувчи ток I эюк Е дан 90⁰ олдинда бўлади. Бунда якор реакцияси қўзғатиш чўлғами ҳосил қилган майдонга нисбатан магнитловчи характерда бўлади ва қутб ўзакларининг ўқига паралелл йўналиб бўйлама якор реакцияси деб аталади. Умумий холда ΨO ва Ψ90⁰ бўлиб ток иккита ташкил этувчига бўйлама I_d ва кўндаланг I_q ларга (расм 32.10) тақсимланади.

У холда I_d синхрон машинанинг бўйлама токи деб
бўйлама якор реакциясини ҳосил қилади ва I_q кўндаланг I
ташкил этувчи деб аталиб якор реакциясини кўндаланг
ташкил этувчисини ҳосил қилади. Бўйлама ток
якорнинг I_d бўйлама магнит юритувчи кучини ҳосил қилади.
Унинг амплитудаси 
(11.1)
Кўндаланг ток магнитловчи кучнинг кўндаланг I_d
т
Расм-Якор токининг ташкил этувчиларини аниқлаш аниқлаш


ашкил этувчиси ҳосил қилади. Унинг амплитудаси
(11.2)

Магнит юритувчи F_ad ва F_aq кучлар ҳаво бўшлиғида магнит оқимнинг фазовий синусоидал тўлқинларини ҳосил қилади.

; (11.3)
Бу ерда K_мd ва K_мq лар машинанинг бўйлама ва кўндаланг ўқлар бўйича тўйиниш коэффициентлари бўлиб, бу ўқлар бўйича ҳаво бўшлиғи бир хил бўлмаганлиги сабабли тўйиниш шароитлари ҳам турлича бўлади. Якор реакциясини магнит майдонини Фурье қаторига ёйиб барча тоқ гармоникаларни аниқлаш мумкин. Ўқлар бўйича ҳаво бўшлиғини характерини ҳисобга олиш учун магнит майдонни ўқлар бўйича формасини белгиловчи K_аd ва K_аq коэффициентларни аниқланади.
; (11.4)

Аёнсиз қутбли синхрон машиналарда K_аd = K_аq =1 Расм- магнит майдоннинг якор реакциясини ҳосил қилган бўйлама ва магнит индукциясини тарқалиши кўндаланг майдрнлари якор реакциясини магнит а)-пазлар мовжуд; б)-магнит ўзак оқимини ҳосил қилади. тўйинган

τl_δ= τl_δ (11.5)
Ф_аq= (11.6)

Бундай майдон индукциясини ҳисобга олган холда магнит оқимини формуласини ёзишимиз мумкин.

(11.7)
(11.8)