Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона политехника институти «энергетика»

Ўлчовлар	Ҳисоблар
Илова
	n,айл/мин	I1,A	Iюм,А	Uюм,В	Рюм1 Вт		Мюм Нм	М Нм	М2 Нм
Табиий	1 2 .										rкуш1=0
Сунoий	1 2 .										rкуш2=…Ом

Электр двигателни сунoий характеристикаларини қу-риш учун тажриба юқорида берилган тартибда ўтказилади, лекин фарқи шундаки электр двигателнинг ротор занжирига қўшимча қаршилик r_куш уланади (РР ростланувчи реостат қаршилиги). Ушбу қаршиликнинг қийматини танлашда электр двигателни юритувчи моментини максимал бўлиши хисобга олиниши зарур, яoни сирпанишнинг критик қиймати s_кр = 1 тенг бўлиши керак. Тажрибани ўтказиш генератор режими-дан бошлаб тескари уланишли режими билан якунланади. Ўлчов ускуналари кўрсатадиган қийматлар 4.1- жадвалига киритилади.

Д и н а м и к т ў х т а т и ш р е ж и м и у ч у н м е х а н и к х а р а к т е р и с т и к а л а р н и қ у р и ш м а қ с а д и д а т а ж р и б а в и й қ и й м а т л а р и н и о л и ш. Аввалги тажрибани якунида М электр двигател уч фазали тармоқдан узилади ва икки фазаси ўзгармас ток тармоьига уланади, яoни n₁ қайта улагич 1 холатдан 2 холатига ўтказилади (4.3-расм). РР ростланувчи реостат занжири киритилган бўлиши зарур – тажриба фаза роторли занжирда қаршилик киритилган холатда ўтказилади (r_куш  0). Ўзгармас ток кучланишини қиймати шундай бўлиши керакки, оқибатда статор чўлғамидаги ток қиймати рухсат этилган қийматидан ортмаслиги зарур. ЮМ2 машинанинг қўзьатув токини ошириб ЮМ1 машина харакатга келтирилади. Двигател режимида ишлаб бу двигател тажриба двигателини харакатга келтиради. Статорнинг айланмайдиган майдонида ротор айланиши натижасидаги электромагнит жараёни кечиши оқибатида электродвигателни ротори электродинамик тўхтатувчи момент таъсирида бўлади. Секин аста М двигателнинг ротор тезлиги оширилиб, унинг қиймати n₂ = 0,5 n₁ гача етказилади. Ушбу ошириш пайтида тезликни ўзгаришини тенг интервалда ўлчов ускуналари кўрсатаётган қийматлари 4.2 - жадвалига киритилади. (28.13) бўйича тўхтатиш моменти хисоби олиб борилади (бунда электр двигател М генератор режимида деб хисобланади).
4.2 жадвал

Ўлчов номери	n1 айл/мин	Iюм, А	Uюм, В	М1юм, Нм	М, Нм	Мт,Нм

М е х а н и к х а р а к т е р и с т и к а л а р н и қ у р и ш. 4,1 ва 4,2 - жадвалларда берилган тажрибавий қийматлар бўйича хамма ишчи ва тўхтатиш режимлари учун механик характеристикалар кўрилади. Олинган натижаларни аниқлигини бахолаш мақсадида хисобдан чиққан табиий ва сунoий механик характеристикаларни хисоби қуйидаги тартибда олиб борилади:

Табиий механик характеристикани хисоби (r_қўш = 0).
Номинал сирпаниш:
s_ном = (n₁ - n_ном)/n₁ (4.10)
Номинал момент
М_ном = 9, 55 Р_ном/n_ном (4.11)
Критик сирпаниш
s_кр = s_ном ( ) (4.12)
Маълум s_e қийматларни хисобга олиб (4.4) тенгламаси бўйича моментлар аниқланади.
s_e қийматлари бўйича айланиш тезлиги аниқланади (табиий характерис-тика режими учун), айл/мин:
n_2e = n₂ (1-s_e) (4.13)
Натижалар 4.3 жадвалга киритилади.
4.3 – жадвал

se
М2, Нм
n2e, айл/мин
sн
n2н, айл/мин

С у н o и й м е х а н и к х а р а к т е р и с т и к а н и ъ и с о б и (r_куш0) . Электр двигателни сирпаниши ротор занжирининг актив қаршилигига тўғри пропорционал бўлгани сабабли сирпаниш қийматларини s_u)сунoий характеристика режими учун ҳисоблашда ротор занжиридги актив қаршилик r₂=22+r_қўш деб қабул қилинади ва айланма тезликларни (4.6 орқали) аниқлаш лозим:

n_2u = n₁ (1- s_u) (4.14)
Хисобланаётган қийматлардан бири критик сирпанишга s_кр таалуқлидир. Хисоблар натижаси 4.3 - жадвалига киритилади, сўнг тажрибавий характерис-тикалар билан бирга хисобдан чиққан характеристикалар қурилади ва ажратиш мақсадида турли рангда чизилади.
Лаборатория ишининг натижаларини тахлили. Асинх-рон двигателни тажрибавий механик характеристика-ларни назарий характеристикаларга мослиги текширилади. Таққос-лаш натижасида бажарилган ўлчов ва хисоблар тўғрисида хулоса қилинади.
Лаборатория қурилмаси таркибидаги хар қайси машина-нинг ишчи режими аниқланади. Шунга кўра 3.6 - жадвалга ўхшаш жадвал тўлдирилиши зарур.
Назорат саволлари. 1. Асинхрон двигателнинг сирпа-нишини ўзгариш диапазонини айтиб беринг: а) генератор тўх-татиш режими учун;б) двигател (асосий) режими учун; в) тескари уланишли тўхтатиш режими учун; г) динамик тўхта-тиш режими учун.
2. Ротор занжиридаги қаршиликни ортиши механик характеристикани шаклига қандай таъсир кўрсатади?
3. Асинхрон двигателни ўта юкланиш коэффициенти нимани англатади ва статор чўлғамидаги кучланиши билан қандай боьланади?
4. Асинхрон двигателни максимал моментлари двигател ва генератор режимларида нима билан фарқланади?
5. Асинхрон двигателни критик сирпаниш бирдан катта бўлиши мумкинми?
6. Асинхрон двигателга келтирилаётган кучланиш М =f (s) характеристи-кага қандай таъсир кўрсатади?
7. Динамик тўхтатиш режимида двигателнинг ротор занжиридаги актив қаршиликни ошириш натижасида механик характеристикани шакли қандай ўзгаради?
8. Тўхтатиш режимларида (генератор, тескари уланиш, динамик) ишлаб чиқарилаётган электр энергия нимага сарфланади?
№ 5 ИШ