Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

Такрорлаш учун савол ва топшириқлар 
 
1.
Иқтисодий тараққиёт ва иқтисодий ўсиш тушунчаларининг таърифини беринг ҳамда 
уларнинг умумий томонлари ва фарқлариникўрсатинг. 
2.
Иқтисодий ўсишнинг экстенсив ва интенсив турлари қандайаниқланади? 
3.
Нима учун реал ҳаётда соф экстенсив ёки соф интенсив иқтисодий ўсиш турлари 
учрамайди? 
4.
Мамлакатнинг иқтисодий салоҳиятига, аҳолисининг турмуш даражасига ва 
ишлабчиқаришининг самарадорлигига баҳо беришда иқтисодий ўсишнинг қандай 
кўрсаткичларидан фойдаланилади? 
5.
Иқтисодий ўсишга таъсир қилувчи таклиф, тақсимлаш ва талаб омилларини 
тушунтиринг ҳамда уларнинг аҳамиятинибаҳоланг. 
6.
Миллий бойлик тушунчасининг таърифини беринг ва таркибий тузилишини 
кўрсатинг. 
7.
Миллий бойлик таркибида моддий-буюмлашган бойлик қандай ўринга эга ва у қандай 
таркибий қисмларни ўз ичигаолади? 
8.
Нимаучунер,сувкабитабиийбойликларниқийматўлчовидабаҳолашмумкинэмас? 
9.
Маданий, тарихий обидалар ва архитектура ёдгорликларининг миллий бойлик 
таркибида акс этишини қандай изоҳлаймиз? Уларнинг ҳар бирига мисолларкелтиринг. 

---

“Иқтисодиёт назарияси" фани
 
Ўқув-услубий мажмуа
 
193 
18-
 
боб. МИЛЛИЙ ИҚТИСОДИЁТНИНГ МУВОЗАНАТЛИ 
ВА МУТАНОСИБЛИ РИВОЖЛАНИШИ 
РЕЖА: 
18.1.
Иқтисодий мувозанатликнинг мазмуни ва намоён бўлишшакллари 
18.2.
Иқтисодий мутаносибликнинг мазмуни ватурлари 
18.3.
Ўзбекистонда иқтисодиётни таркибий ўзгартириш, диверцификациялаш ва 
модернизациялаш асосида мутаносиблиривожлантириш 
18.1.
 
Иқтисодий мувозанатликнинг мазмуни ва намоён бўлишшакллари 
 
Иқтисодиётнинг инқирозларсиз, барқарор ва самарали ривожланиши учун унинг турли 
томонлари, соҳалари, тармоқлари ва бўлаклари ўртасида маълум мувозанат бўлиши тақозо 
этилади. 
Иқтисодиёт бир-бири билан чамбарчас боғлиқликда амал қиладиган хилма-хил 
фаолиятларни, турли соҳалар, тармоқлар, бўлинмалар, мажмуалар, бирлашмаларни, молия, 
банк, солиқ, суғурта, ташқи иқтисодий алоқалар ва бошқаларни ўз ичига олувчи ўта 
мураккаб тизим бўлиб ҳисобланади. Иқтисодиётнинг яхлит тизим сифатида самарали амал 
қилиши кўп жиҳатдан унинг таркибий қисмлари ўртасидаги мувозанатлик ва 
мутаносибликка боғлиқбўлади. 
«Мувозанат» тушунчаси кенг ва умумий ҳолда 
қўлланилиб, буборадаги дастлабки таассурот ва 
аниқликларни ҳосил қилишда қўл келади. Чунки, 
мувозанат тушунчаси нафақат иқтисодий, балки 
табиий-ижтимоий ҳодиса ва жараёнларга ҳам 
тегишли бўлиб, унга табиат ва жамиятнинг ҳар 
қандай жабҳа ва соҳаси нуқтаи назаридан ёндашиш 
мумкин. Масалан, кишилик жамияти таркиб топиб, 
тараққий 
этгунга 
қадар 
ҳам 
табиатдаги 
мувозанатликлар – галактикадагикоинот 
жисмларининг жойлашуви, уларнинг бир-бирига нисбатан ўзаро ҳаракатланиш доиралари, 
шу жумладан Қуёш тизими ва унинг ичида жойлашган сайёраларнинг ўзаро ҳаракати, 
сайёрамиздаги ички табиат ҳодисалари – буларнинг барчаси мувозанатликка асосланган. 
Яъни, табиат ҳодисаларини юзага келтирувчи турли куч ва ҳаракатлар ўртасида тенглик, 
мувофиқлик ҳолати мавжуд бўлади. Бу борада проф. Д.Москвиннинг мувозанатга берган 
таърифи ўринли ҳисобланади: «Мувозанат – қарама-қарши йўналтирилган кучларнинг 
бараварлашиши ҳолати»
1
.