Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

 
Дифференциал рента II хўжаликларни интенсив ривожлантириш, ернинг 
ҳосилдорлигини ошириш учун қўшимча харажатлар сарф қилиш билан, яъни қишлоқ 
хўжалигида кимёвий ўғитларни қўллаш, ерларнинг мелиоратив ҳолатини яхшилаш, 
қишлоқ хўжалигини механизациялаш ва электрлаштириш даражаси билан боғлиқ 
ҳолда вужудга келади. 
Агар ҳамма жойда бир хил харажат қилиниб, ҳосилдорлик бир хил оширилса эди, унда 
ҳеч қандай дифференциал рента II бўлмас эди. Гап шундаки, ер бирлигига сарфланган бу 
харажатлар турли ҳудудларда, вилоятларда, хўжаликларда турлича даражада амалга 
оширилади ва натижада ҳосилдорлик ҳам турлича ошади. 
Абсолют рента. 
Кўпгина мамлакатларда қишлоқ хўжалигида ерга хусусий мулкчилик 
монополияси шароитида ишлаб чиқаришни олиб боришга тўғри келади. Ҳозирги даврда ерга 
хусусий мулкчилик билан бир қаторда бошқа мулкчилик шакллари ҳам мавжуд. Масалан, 
давлат мулки, вақф (мачит, черков) мулклари ва бошқалар. 
Ерга бўлган мулкчилик 
монополияси ижарага бериладиган барча ер участкаларининг сифатидан қатъий назар, 
ер эгаларига абсолют рента деб аталган рентани олишга имкон беради. 
Абсолют ер 
рентасининг вужудга келиш механизми шундан 
иборатки, ер эгалари (хусусий, давлат, черков, масжид) 
ерни 
ишловчи 
ижарачиларга 
(фермерлар, 
тадбиркорлар) фойдаланиш учун маълум миқдорда 
ижарага берадилар ва улардан ердан фойдаланганлик 
учун тўловлар оладилар. Мана шу тўлов абсолют ер 
рентаси деб ном олган. 
Рента назариясига кўра қишлоқ хўжалигида 
рентанинг яна бир тури – 
монопол рента 
ҳам мавжуд 
бўлади. Бошқа ерда учрамайдиган табиий шароит, 
баъзан ноёб қишлоқ хўжалик маҳсулотлари (узумнинг алоҳида навларини, цитрус экинлари, 
чой ва ҳоказоларнинг алоҳида турларини) етиштириш учун имконият яратади. Бундай 
товарлар монопол нархлар билан сотилади. Бу нархларнинг юқори бўлиши кўпинча тўловга 
қодир талаб даражаси билан белгиланади. Натижада монопол нархлар шундай 
маҳсулотларнинг индивидуал қийматидан анча юқори бўлиши мумкин. Бу эса ер эгаларига 
монопол рента олиш имконини беради. 

---