Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

“Иқтисодиёт назарияси" фани
 
Ўқув-услубий мажмуа
 
213 
иқтисодиёт соҳалари ва корхоналардаги мавжуд иш жойларида ишчи кучига бўлган 
эҳтиёжнинг пулдаги ифодасидир.
1
Ишчи кучи таклифи – бу муайян вақтда иш ҳақининг таркиб топган даражасида 
ишга ёлланишга тайёр бўлган меҳнатга лаёқатли ишчи кучи миқдори. 
Ишчи кучи 
таклифи меҳнат қилиш ёшидаги турли касб ва мутахассисликка эга бўлган кишиларнинг 
ишлашга бўлган лаёқатини намоён этади. 
Ишчи кучи таклифи – бу иш ҳақининг муайян даражаси ҳамда ишга ёллашнинг муайян 
шарт-шароитларида меҳнатга лаёқатли ишчи кучининг ўз касби, маҳорати ва бошқа 
хусусиятларига мос равишда ишлашга эҳтиёжидир.
2
У ишчи кучининг демографик ва касб 
тайёргарлиги хусусиятларига боғлиқ бўлиб, ишчи кучини такрор ишлаб чиқаришни 
таъминлаш мақсадида уни сотиш (айирбошлаш) ҳолати орқали намоён бўлади. 
Ишчи кучи бозорида таклиф меҳнатга қобилиятли кишиларнинг қуйидаги муайян 
гуруҳларидан иборат бўлади: 
-
ишламаётган, лекин иш топишни истайдиган ва фаол равишда ишқидираётганлар; 
-
иш билан банд, бироқ ундан тўла равишда қониқмай, бошқа ишқидираётганлар; 
-
ишлаётган, лекин тез орада ишидан маҳрум бўлиб қолиши мумкинлиги сабабли 
бошқа иш жойиқидираётганлар. 
Ишчи кучи бозорини тавсифлашдан олдин унинг асосий ва ўзига хос товари бўлган 
ишчи кучининг қиймати ва истеъмол қиймати (нафлилиги) тўғрисида тўхталиб ўтиш зарур. 
Ишчи кучининг қиймати нафақат ишчининг шахсий эҳтиёжларини қондириш, 
балки ишчи кучини такрор ишлаб чиқариш ҳамда унинг сифатини ошириш 
жараёнларини, унинг оиласини етарли даражада таъминлаш учун зарур бўлган барча 
ҳаётий неъматларнинг қийматини ўз ичига олади. 
Ишчи кучи қиймати ўзгарувчан 
кўрсаткич 
бўлиб, 
у 
турли 
омиллар 
таъсирида ошиб ёки пасайиб туриши 
мумкин. Ишчи кучи қийматини оширувчи 
омиллар қаторига қуйидагиларни киритиш 
мумкин: иш кунининг узайтирилиши, 
меҳнат интенсивлигининг ошиши; турлихил 
табиий ва тарихий шароитлар, фан- 
техниканинг ривожланиши, ўқиш ва касбий 
билимлар олишга сарфларнинг кўпайишива 
ҳ.к.