Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

Иқтисодий мувозанат 
Қамраб олиш даражасига 
кўра 
Таъминланиш муддатлари 
бўйича 
Умумий 
мувозанат 
Хусусий 
мувозанат 
Бир 
лаҳзалик 
Қисқа 
муддатли 
Ўрта 
муддатли 
Узоқ 
муддатли 
Иқтисодиёт даражасига 
кўра 
Иқтисодиётнинг 
ўзгаришига кўра 
Амалга ошиш 
тавсифига кўра 
Макро- 
иқтисодий 
Микро- 
иқтисодий 
Статик 
мувозанат 
Динамик 
мувозанат 
Идеал 
Реал 
мувозанат 
мувозанат 

---

“Иқтисодиёт назарияси" фани
 
Ўқув-услубий мажмуа
 
196 
тури тўловга қодир талаб ва товарлар таклифи, чакана товар айланмаси, пули хизматлар 
ҳажми ва аҳоли омонатлари ўртасидаги тенгликни таъминлашнинг асосий усулларидан бири 
ҳисобланади. 
Иқтисодий мувозанатликнинг мазмуни иқтисодиётнинг турли соҳалари, тармоқлари ва 
томонлари ўртасидаги мутаносибликни кўриб чиққанимизда янада ойдинлашади. 
18.2.
 
Иқтисодий мутаносибликнинг мазмуни ватурлари 
 
Иқтисодиётнинг инқирозларсиз, катта циклик тебранишларсиз бир маромда барқарор, 
самарали ва мувозанатли ривожланишини таъминлаш унинг турли томонлари, соҳалари ва 
бўлимлари ўртасида муайян мутаносибликнинг мавжуд бўлишини тақозо этади. Иқтисодий 
мутаносиблик категориясини билиш фақатгина илмий назарий аҳамиятга эга бўлибгина 
қолмай, шу билан бир қаторда жамият ижтимоий-иқтисодий фаолиятини ташкил этиш ва 
ривожлантиришда катта амалий аҳамият касб этиб, уни менсимаслик ёки эътиборга
олмаслик пировардида жиддий салбий оқибатларни келтириб чиқариши, иқтисодий 
ресурслардан, ялпи ички маҳсулотдан фойдаланишда катта исрофгарчиликка йўл қўйилиши 
мумкин. 
Мутаносибликнинг мазмуни жуда кенг бўлиб, унинг табиий, умумфалсафий ва 
умумсоциал томонлари мавжуддир. Масалан, бирон бир нарсанинг ёки воқеликнинг турли 
томонлари ўртасидаги мослик фалсафада гармония, жисмларнинг эни, бўйи ва баландлиги 
ўртасидаги мослик математикада симмитрия деб юритилади. Бу ерда биз иқтисодий 
мутаносиблик ҳақида, яъни мутаносибликнинг иқтисодий мазмуни ҳақида фикр юритамиз. 
Бугунги кунда айрим иқтисодий адабиётларда мутаносибликнинг турли кўринишларига 
эътибор берилиб, улар умумиқтисодий, тармоқлараро, тармоқ ичидаги, ҳудудий 
мутаносибликлар каби гуруҳларга ажратилади. Ушбу мутаносибликларнинг турлари, 
уларнинг қисқача мазмуни ва аниқ намоён бўлиш шаклларини қуйидаги жадвал орқали 
ифодалаш мумкин (18.1-жадвал).