Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

17.3.
 
Иқтисодий ўсишнинг мазмуни ватурлари 
 
Миллий иқтисодиётда иқтисодий ривожланиш қийин аниқланадиган жараён 
бўлганлиги сабабли унинг мезонларидан бири бўлган иқтисодий ўсиш кўпроқ таҳлил 
қилинади. 
Иқтисодий ўсиш бевосита ялпи ички маҳсулот мутлақ ҳажмининг ва аҳоли жон 
бошига тўғри келадиган миқдорининг ўсиши, сифатининг яхшиланиши ва 
таркибининг 
такомиллашувида 
ифодаланади. 
Иқтисодий 
ўсишни 
ЯИМ 
мутлақ 
ҳажмининг ортиши орқали ёки аҳоли жон 
бошига реал ЯИМ миқдорининг ортиши орқали 
ўлчаш бунинг қандай мақсадда амалга 
оширилаётганига боғлиқ бўлади. Одатда бирон 
бир мамлакат иқтисодий ўсишини ЯИМ мутлақ 
ҳажмининг ортиши орқали ўлчаш унинг 
иқтисодий салоҳиятини баҳолашда, аҳоли жон 
бошига реал ЯИМ миқдорининг ортиши орқали 

---

“Иқтисодиёт назарияси" фани
 
Ўқув-услубий мажмуа
 
187 
ўлчаш эса мамлакатдаги аҳоли турмуш даражасини таққослашда қўлланилади. 
Мамлакатнинг иқтисодий ўсиш суръатини тавсифлайдиган мазкур кўрсаткичлар (реал 
ЯИМ ва аҳоли жон бошига реал ЯИМнинг ўсиши) миқдорий кўрсаткичлар бўлиб, улар 
биринчидан, маҳсулот сифатининг ошишини тўлиқ ҳисобга олмайди ва шу сабабли 
фаровонликнинг ҳақиқий ўсишини тўлиқ тавсифлаб беролмайди; иккинчидан, реал ЯИМ ва 
аҳоли жон бошига ЯИМнинг ўсиши бўш вақтнинг сезиларли кўпайишини акс эттирмайди ва 
фаровонлик реал даражасининг пасайтириб кўрсатилишига олиб келади; учинчидан, 
иқтисодий ўсишни миқдорий ҳисоблаш бошқа томондан унинг атроф-муҳитга ва инсон 
ҳаётига салбий таъсирини ҳисобга олмайди. Шунга кўра, иқтисодий ўсишнинг барча
тавсифи йиллик ўсиш суръатларининг фоиздаги ўлчовида тўлиқ ўз ифодасинитопади: 
бу ерда: 
У

С
= 
ЯИМ
жорийдавр 
−
ЯИМ
базисдавр 

100%
ЯИМ
базисдавр 
,
ЎС – иқтисодий ўсиш суръати, фоизда; 
ЯИМ
базис давр 
– таққосланаётган давр (йил)даги реал ЯИМ ҳажми; 
ЯИМ
жорий давр 
– жорий давр (йил)даги реал ЯИМ ҳажми. 
Иқтисодий ўсиш суръатининг аҳамиятини иқтисодчилар томонидан қўлланилувчи