Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги даврон Қодиров. Диловар Қобилова анъанавий хонандалик

Э, Навоий ишқ агар кўнглунгни мажруҳ этмади,
Бас недурким қон келур оғзингдин афғон айлагач.

Навоий асарлари ғоят мусиқий. Шоир халқ қўшиқларини яхши билган ва севган эди.Ўзининг “Мезонул-авзон”(Вазнлар ўлчови) рисоласида бир қатор янги вазн ўлчовларини кўрсатиб берганки, бу ўлчовлардан ўзбек ва тожик шоирлари уларни халқ қўшиқларидан ўзлаштирган ҳолда фойдаланганлар.²⁷

Ғазал таҳлили
Буюк инсонпарвар А.Навоий ўрта асрдаги Уйғониш даврининг бошқа улуғ зотлари сингари бутун ҳаёти билан ҳақиқий инсон қандай бўлиши лозимлигини кўрсатди. У ўз давридаги ноҳақликка, адолатсизликка қарши курашди, амалдорларнинг ўз вазифаларини суиистеъмол қилишларини ва таъмагирликларини фош этди, ожиз, муҳтож кишиларни ўз ҳимоясига олди.
У ҳаётга кенг нигоҳ билан қараб, барча гўзалликларни, назокатли туйғуларни қадрлаган, ноёб сўз ва иборалар билан қалбдан ифодалай билган. Лекин ҳаёт қийинчиликлари ва зиддиятлари орқасида ўз орзу-умидларига етиша олмаган шоир ўзининг инсоний норозилик туйғуларини оловли шеърий сатрларда баён этади. Унинг ишқ билан боғлиқ тасвирлари ранг-баранг ва бой бўлиб, биз унда инсон ҳаёти ва ҳолатининг чексиз кўп қирраларини — шодликни ҳам, хафачиликни ҳам, такрорланмайдиган лаҳзаларни ҳам, ҳар кун, ҳар соатда юз берувчи кўнгилсизликларни ҳам кўрамиз.
Унинг “Кўрмадим”,”Топмадим” каби радифли ғазаллари ҳам шу даврда, аниқроғи, Машҳаддан Ҳиротга қайтиб, шахсий турмушини изга солиш тараддудида юрганда, лекин унинг моддий жиҳатдан ночор аҳволдалиги туфайли оила қуриши қийинлашган, Султон Абу Сайд эса уни таъқиб қилган пайтда ёзилган бўлиб, унинг ҳар байти юракни тирнайди.
Кимга қилдим бир вафо, ким юз жафосин кўрмадим,²⁸
Кўргазиб юз меҳрининг дарду балосин кўрмадимбайтида

шоир замонасидаги амалдорлар,уламолар томонидан бўлаётган ноҳақлик, оддий халққа нисбатан ўтказилаётган зулм, босим халқнинг норозилигига сабаб бўлаётганлиги, хеч қачон яҳшиликка яҳшилик қайтарилмаслигини очиқ баён қилади.

Кимга бошимни фидо қилдимки бошим қасдига,

Ҳар тарафдин юз туман, тиғи жафосин кўрмадимбайтида эса,

Мен чин дилдан бундайларга бошни фидо қилган ҳолда меҳр кўрсатдим, лекин меҳр ўрнига ҳар тарафдан жабр-зулм, жаҳолатни кўрдим,дейди.

Кимга кўнглим айлади,меҳру-муҳаббат фошким,

Ҳар вафога юз жафо,анинг жафосин кўрмадим, байтида

Менинг кўнглим ҳаммага меҳр-вафо кўрсатгиси келди, ёрдам берди, аммо

ҳар бир вафодан менга юз жафо қайтганини кўрдим,дейди

Эй Навоий тавба андин, қилмадим шайх олида,

Ким бу ишда дайр пирининг ризосин кўрмадим,байтида

Эй сен Навоий бу жаҳолат ва зулмдан норизо бўлиб шайҳ олдига шикоят қилиб борсанг, нафақат шайҳ, хатто дайр пирлари ҳам мазлум халққа нисбатан бўлаётган адолатсизликни кўриб тавба қилишдан бошқа чора йўқлигини кўрдим, деб надомат чекади.

А.Навоийнинг “Кўрамадим” ғазали 13-15 бўғинли, аруз вазнидаги шеърий асар асосий яратилган. Мазкур асарга ХХ асрнинг 60-йилларида таниқли бастакор Д.Зокиров мусиқа басталаган.