21
формальдегид смоласи спиртда, ацетонда яхши эрийди. Эриш
натижасида юпқа парда ҳосил қилади.
Смоланинг бу хоссаси ундан
табиий шелак ўрнида фойдаланиш имконини беради. Шу туфайли ҳам
бу смолани янги лак деб ҳам аташади.
Полимерларнинг иккинчи типи формалдегидни кўпроқ қўшиш
натижасида олинади ва
резоль
смолалари деб аталади.
б) Мочевина-формалъдегид смолалар пластмасса, елим, лак
сифатида қатъий ўрнашиб олади. Улар фенол-формалъдегид
смолалардан рангсизлиги, бўёқ қўшилгач
турли хил рангга кириши
билан фарқ қилади. Мазкур смолани тайёрлаш учун формалъдегид ва
мочевина ишлатилади. Бу моддалар эса табиий газдан олинади.
олинади. Мочевина-формальдегид смолалар олиш ва уни қайта ишлаш
газдан
фойдаланишнинг
энг
рационал
йўлларидан
биридир.
Республикамизда ҳозирги кунда мочевина-формальдегид смоласини
Чирчиқ электрокимё комбинатида ишлаб чиқарилмоқда.
Мочевина-формальдегид смолалар ўзининг қимматли
техник
хоссалари туфайли техникада кенг фойдаланилмоқда. Улар рангсиз, нурга
чидамли, қаттиқ, ҳидсиз, турли эритувчи суюқликларга чидамлидир.
Мочевина-формальдегид смолалар асосан қўйма вапрессланган
пластмассалар, лаклар, ғовак материалар ишлаб чиқаришда қўлланилади.
Улар электр ёйи таъсирида азот ва водород ажратиб чиқаради. Бу электр
ёйини тезда ўчиради. Мочевина-формальдегиднинг бу ажойиб хислати
электротехникада
турли
хил
электр
деталларини
тайёрлашда
фойдаланилади. Мочевина-формальдегид смолаларнинг ёғоч қипиғи ва
коғоз қўшиб, прессланган порошоклари энг кўп тарқалган Улардан,
лампалар,
турли хил идишлар, асбоблар, фото-радио деталлари,
приёмниклар, телефонлар, эшик тутқичлари,
пардозлаш плиталари ва
бошқа шунга ўхшаш кенг истеъмол буюмлари тайёрланади. Чиқиндига
чиқган ўнлаб минг тонна ёғоч қипиғларига фенол-формальдегид смолалар
сингдирилиб мебел саноатида фойдаланилиши мумкин. Фенол-
22
формальдегид шимдирилиб прессланган қипиғ энг яхши навли
ёғочникидан ҳам яхши плиталар ясашга ярайди.
Мочевина-формальдегид смоласининг яна бир хислати шундаки,
ундан “
мипора”
деб аталган ғовак материаллар тайёрлаш мумкин. Бу
материаллар вагонлар, кемалар, совутгич бошқаларни иссиқ, совуқ, товуш
ва электр ўтказмайдиган қилади. Мочевина-формальдегид смолаларнинг
турли хил эритмалари ҳар хил газламаларга шимдириш учун ҳам
ишлатилади. Шунда газламалар оқармайдиган, ғижимланмайдиган, яхши
буяладиган ва чидамли бўлади.
Қуёшда ўз хоссасини йўқотмаслиги, турли хил буёқларга яхши
қўшилиши мочевина-формальдегид смолалардан лак ва эмаль тайёрлашда
фойдаланиш имконини беради. Бу смолалардан тайёрланган
лак ва
эмаллар аниқ ишлайдиган асбоблар, машина ва механизмлар,
музлатгичлар, радио ва телевизион қурилмаураларни юпқа парда
билан
қоплашда фойдаланилади.
Кейинги
вақтларда
мочевина-формальдегид
смолалардан
фойдаланишнинг энг йирик соҳаси бунёдга келмоқда. Маълум бўлишича,
ерга фақат минерал ўғитларгина эмас, балкиполимер ўғитлар ҳам
солиниши лозим экан. Бу тупроқ ва ўсимликларга яхши таъсир қилар экан.
Мочевина бундан ташқари чорвачилик учун ҳам зарур озуқа
моддасидир. Таркибида азот сақлайдиган бундай озуқалар билан
боқилаётган чорва молларнинг маҳсулдорлиги анча ошади.
Формальдегиддан антисептик моддалар сифатида фойдаланиш
мумкин. Уротропин, меламин ва анилин-формальдегид смолалари олишда,
кимёвий толаларни боғловчи сифатида ишлатиш мумкин. Табиий газдан
олинадиган формальдегид ва мочевина ишлаб чиқариш йилдан-йилга
ошиб бормокда.
Do'stlaringiz bilan baham: