Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро мухандислик технология институти архитектура

2. Қурилишда қўлланиладиган ўлчамлар

Биноларни лойиҳалаштиришда қуйидаги ўлчамлар қўлланилади.

1. 
   Номинал (координацион) ўлчам – бинонинг шартли лойиҳа ўқлари орасидаги масофани билдиради (3.3-расм). У ҳосилавий модулга каррали бўлиши керак, яъни
   

Бу ерда ^k - бутун сон.

L_H k M
( 3.1).

2. 
   Конструктив ўлчам – элементнинг, номинал ўлчамдан конструктив зазорнинг қиймати “ ” га фарқ қилувчи, лойиҳавий ўлчамини билдиради, яъни
   

L_k L_H k M
(3.2)

3. 
   Ҳақиқий ўлчам –бу элементнинг конструктив ўлчамидан рухсат этилган хатоликнинг қийматига (допуск –С) фарқ қилувчи ўлчамдир, яъни
   

(3.3).
k H

3.3-расм. Қурилишда қўлланиладиган ўлчамлар.

Руҳсат этилган хатолик “С” элементнинг тайёрлашдаги белгиланган аниқлик классига боғлиқ бўлиб, ҳар қандай турдаги элементлар учун технологик жараёнлар, ишлаб чиқариш талабларидан келиб чиққан ҳолда меёърий ҳужжатларда унинг қиймати қатъий белгилаб қўйилади.

Хулоса

• 
  Бино, унинг мустаҳкамлигини, устиворлигини, узоққа чидамлилигини ва эксплуатацион сифатларини таъминловчи горизонтал ҳамда вертикал элементлардан, яъни ўзаро боғланган юк кўтарувчи ва бошқа конструкциялардан иборат бўлади.
  
• 
  Горизонтал юк кўтарувчи конструкцияларга қаватлараро ёпмалар, том, чордоқ, ертўла ёки техник қаватлар ёпмалари киради.
  
• 
  Вертикал юк кўтарувчи конструкцияларга деворлар, устунлар каби
  

конструкциялар киради.

• 
  Қурилиш муддатларини қисқартириш, унинг сифатини кўтариш, қурилиш майдонида меҳнат сарфини камайтириш асосий йўли қурилишни индустрлаштириш, яъни бинолар ва иншоотлар қурилишини саноат асосига ўтказишдир.
  
• 
  Қурилишда унификация бино қисмлари ва конструктив элементлари турлари ва ўлчамларининг сонини чеклашдир.
  
• 
  Элементларнинг шакл, бичим ва конструктив белгилар бўйича типлари сонини чеклаш типизацияни билдиради.
  
• 
  Стандартизация – оммавий тарзда қўллаш учун тасдиқланган типовой конструкцияларнинг шакли, бичими, физик ва ўлчам катталикларига давлат стандарти (ЎзСТ) томонидан махсус норма – талаблар ўрнатилишини билдиради.
  
•