Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро муаҳндислик-технология институти

СИНТЕТИК ЁҚИЛҒИЛАР ОЛИШ ЖАРАЁНИНИНГ ИЛМИЙ АСОСЛАРИ 
саноатда олинаѐтган 95% синтез гази бир қанча алтернатив усуллар ишлаб 
чиқилган бўлишига қарамай шу усул билан олинади.
Синтез газини олишнинг катта техник муаммоси метанни конверциясида 
жараѐнга кўп миқдорда иссиқликни киритиш ва кейинчалик шу билан бирга 
иссиқликни утилизациясидир, аксинча парциал оксидланган маҳсулотни 
печдан олиб чиқиш муаммосини ечишни тақазо этади. 
Иссиқлик бериш муаммоси табиий газни автотермик конверцияланиш 
жараѐнида ҳал этилади. 
Синтез газини олиш учун автотермик жараѐнларини ишлаб чиқиш 
бўйича лидер компания Haldor Topsøe, бўлиб, Қатар ва Нигериядаги GTL –
проектлар учун ўзини технологиясини тақдим этган. 
Shell компанияси ўзиниг Бинтулидаги (Малайзия) ва Pearl (Қатар)даги
GTL заводлари учун куб қолдиқларни парциал оксидланиш жараѐнини 
модификациялаштириб, уни орентациясини асосан табиий газ хомашѐсига 
қаратгандир. Реакция ҳарорати 1300—1500 °С га босим эса то 7 МПа гача 
бўлиб, печдан чиқишда СО:Н
2
нисбати 1,7—1,8 га тенг ва СО
2
ни миқдори 
2%, метанни йўқотилиши 0,5%. Дан ошмайди. 
Керакли Н
2
:СО = 2,1:1 мунособатни олиш учун қўшимча водород
унча катта бўлмаган (метан) буғ конверция қурилмасида ишлаб чиқарилиб, 
керак бўлганда жараѐнга берилади. Шундай қилиш йўли билан 
углеводородларни синтез қилиш реакторида керакли таркибли хомашѐнинг
миқдори сақланиб турилади. 
Синтез газини олиш жудда қимматга тушиб унинг капитал 
харажатлари турли хилдаги ҳисобларга қараганда GTL ишлаб чиқариш 
технологиясига киритилган умумий капитални 40 до 70% ни ташкил этади. 
 Фишера-Тропша жараёни (F-T). 

---

СИНТЕТИК ЁҚИЛҒИЛАР ОЛИШ ЖАРАЁНИНИНГ ИЛМИЙ АСОСЛАРИ 
Фишер-Тропша бўйича синтез қилишда турли хилдаги катализаторлар 
ишлатилади. Жуда кўп тарқалгани кобальт, темир ва рутенийдир. Никель эса 
қоидага мувофиқ метан ҳосил бўлишиг а хизмат қилади.